در دنیای فناوری اطلاعات، ابتکارات نوآورانه‌ای وجود دارند که نه تنها سیستم‌های موجود را تحول می‌بخشند، بلکه به شکلی انقلابی زندگی ما را بهبود می‌بخشند. از جمله این ابتکارات، تکنولوژی بلاک‌چین یا به عبارت دیگر زنجیره‌بندی بلاک‌ها، که امروزه به عنوان یکی از مهم‌ترین نکات تمرکز در حوزه‌های مختلف تحقیق و توسعه قرار دارد، به عنوان یک محور جدید در دنیای دیجیتال ظهور کرده است.
بلاک‌چین، به‌عنوان یک سیستم انتقال اطمینان بدون نیاز به واسطه معتبر و کارمندانه، به ما امکان می‌دهد اطلاعات را با اطمینان و امنیت بیشتری ذخیره و منتقل کنیم. با اصل تکنولوژی بلاک‌چین، اطلاعات به شکل بلوک‌های رمزگذاری شده ذخیره می‌شوند و به‌صورت زنجیره‌ای متصل به هم قرار می‌گیرند. هر تغییر در یک بلوک به طور خودکار در سایر بلوک‌ها هم اعمال می‌شود که این ویژگی باعث شفافیت و قابلیت اطمینان بالای بلاک‌چین می‌شود. بلاک‌چین، در مدیریت ناوگان حمل و نقل نیز اثرگذاری بسیاری دارد. این فناوری، مشکلات امنیتی و شکایات احتمالی مرتبط با ناوگان حمل و نقل را به‌طور کلان برطرف می‌سازد. با بهره‌گیری از بلاک‌چین، می‌توان به‌سادگی ردیابی دقیق‌تر و به‌موقع‌تر ناوگان حمل و نقل را انجام داد و اطلاعات مرتبط با مسیر، بار و زمان تحویل به شکل امن و قابل اعتماد را به دست آورد.
در ادامه کاربردهای این تکنولوژی در زمینه مدیریت ناوگان را برای شما بیان می‌کنیم و توضیحات لازم پیرامون آنها را می‌دهیم تا به آگاهی برسید.
بلاک چین چیست؟
بلاک‌چین (Blockchain) یک فناوری نوآورانه و مبتنی بر دیجیتال است که به عنوان یک سیستم انتقال اطمینان بدون نیاز به واسطه معتبر و کارمندانه شناخته می‌شود. این فناوری برای اولین بار در سال 2008 توسط شخص یا گروهی به نام ناشناس “ساتوشی ناکاموتو” (Satoshi Nakamoto) معرفی شد و به‌عنوان پشتیبان اصلی ارز دیجیتال بیتکوین مطرح شد.
معماری بلاک‌چین به این صورت است که اطلاعات به شکل بلوک‌های رمزگذاری شده در داخل آن ذخیره می‌شوند و به‌صورت زنجیره‌ای متصل به هم قرار می‌گیرند. هر بلوک، اطلاعاتی را در خود نگهداری می‌کند که ممکن است شامل تراکنش‌ها، اطلاعات مالی، قراردادها و هر نوع داده دیگری باشد. بلوک‌ها دارای هش (Hash) هستند که به عنوان امضاء دیجیتال آنها عمل می‌کند و هر بلوک همچنین حاوی هش بلوک قبلی نیز است که این ویژگی باعث شفافیت و امنیت بالای بلاک‌چین می‌شود.
یکی از ویژگی‌های بسیار مهم بلاک‌چین، غیرقابل تغییر و اثبات‌پذیر بودن اطلاعات در داخل آن است. بدین ترتیب، هرگونه تلاش برای تغییر یا افزودن اطلاعات به بلوک‌ها بلافاصله مشخص و ردیابی می‌شود. این ویژگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا باعث افزایش اعتماد و امنیت در فرآیندهای مختلف می‌شود.
بلاک چین چگونه کار می کند؟
مراحل کارکرد بلاک‌چین به‌طور خلاصه به شرح زیر است:
ایجاد تراکنش‌ها
کاربران بلاک‌چین تراکنش‌ها (مانند انتقال ارز دیجیتال، انجام یک خرید، انتقال داده و …) را آغاز می‌کنند. هر تراکنش، اطلاعات مربوط به فرستنده، گیرنده و مقدار تراکنش را شامل می‌شود.
ایجاد بلوک
تراکنش‌ها به صورت دسته‌هایی به نام “بلوک” گردآوری می‌شوند. هر بلوک شامل تعدادی از تراکنش‌ها و یک هش (Hash) از بلوک قبلی می‌باشد. هش، یک کد یکتا و منحصر به فردی است که به‌عنوان امضاء دیجیتال بلوک قبلی عمل می‌کند.
شبکه‌ی کاربران و کانسنس
بلوک‌ها به‌صورت عمومی بر روی شبکه‌ی متعددی از کاربران (معمولاً کامپیوترها) کپی می‌شوند. این کاربران با استفاده از الگوریتم‌های مشخص شبکه، تراکنش‌ها را تأیید و صحت بلوک‌ها را تایید می‌کنند.
اضافه شدن بلوک به زنجیره
بعد از تأیید بلوک توسط کاربران شبکه، آن بلوک به‌صورت بلافاصله به زنجیره اصلی بلاک‌چین اضافه می‌شود. با افزودن بلوک به زنجیره، تراکنش‌ها به‌صورت دائمی ثبت می‌شوند و دیگر تغییری در آنها امکان‌پذیر نخواهد بود.
به‌اختصار، بلاک‌چین به‌عنوان یک سیستم غیرمتمرکز و امن، تراکنش‌های دیجیتال را بدون نیاز به واسطه معتبر و با کیفیت بالا انجام می‌دهد و به ما امکان انتقال اطلاعات به صورت امن و شفاف را می‌دهد.
انواع بلاک‌چین چیست؟
بلاک‌چین به‌صورت کلی به دو نوع بلاک‌چین‌های عمومی (Public Blockchains) و بلاک‌چین‌های خصوصی (Private Blockchains).تقسیم می‌شود. هر کدام از این نوع‌ها متمایز از نظر ساختار و استفاده‌های خود هستند. همچنین، مدل‌های هیبریدی نیز وجود دارد که ویژگی‌های هر دو نوع را ترکیب می‌کنند. در زیر به برخی از انواع بلاک‌چین‌ها اشاره می‌کنم:
بلاک‌چین‌های عمومی (Public Blockchains)
در این نوع بلاک‌چین‌ها، هر کسی می‌تواند عضو شبکه شود، تراکنش‌ها را انجام دهد و بلوک‌ها را تأیید کند. همچنین، اطلاعات بلاک‌چین‌های عمومی برای همه‌ی اعضا به‌صورت عمومی و شفاف قابل دسترسی هستند. مثال‌های معروف از این نوع بلاک‌چین‌ها شبکه بیتکوین و اتریوم هستند.
بلاک‌چین‌های خصوصی (Private Blockchains)
این نوع بلاک‌چین‌ها محدود به یک گروه انتخابی از اعضا و سازمان‌ها است که معمولاً حق دسترسی و اجرای تراکنش‌ها را دارند. داده‌ها در این نوع بلاک‌چین‌ها نیز معمولاً رمزگذاری شده و محرمانه هستند. بلاک‌چین‌های خصوصی برای کاربردهایی که نیاز به کنترل دسترسی و حفظ حریم خصوصی دارند، مناسب هستند.
بلاک‌چین‌های هیبریدی (Hybrid Blockchains)
این نوع بلاک‌چین‌ها ویژگی‌های بلاک‌چین‌های عمومی و خصوصی را ترکیب می‌کنند. به این صورت که یک بخش از بلاک‌چین برای عموم باز است و همه می‌توانند اطلاعات را مشاهده کنند، اما بخش دیگر حاوی اطلاعات حساس و خصوصی است که تنها اعضای مشخصی اجازه‌ی دسترسی به آن دارند. این نوع بلاک‌چین‌ها امکان‌پذیری بالا و کنترل دسترسی را با هم ترکیب می‌کنند.
بلاک‌چین‌های مجوزی (Permissioned Blockchains)
این نوع بلاک‌چین‌ها همچنان به یک گروه مشخص از اعضا اجازه می‌دهد تا به‌صورت کنترل‌شده تراکنش‌ها را انجام داده و بلوک‌ها را تایید کنند. از طرفی، دسترسی برخی از اعضا می‌تواند محدود شود و نه همه‌ی اعضا به‌طور عمومی به اطلاعات دسترسی دارند.
هر کدام از انواع بلاک‌چین‌ها مزایا و محدودیت‌های خود را دارند و انتخاب نوع بلاک‌چین بستگی به نیازها و کاربردهای مختلف دارد.
مزایای بلاک چین چیست؟
مزیت‌های استفاده از بلاک‌چین زیاد است که در ادامه برخی از مهم‌ترین موارد آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم و توضیحات لازم پیرامون آنها را می‌دهیم تا به آگاهی کاملی در این زمینه مهم برسید:
ردیابی دقیق
بلاک‌چین به‌صورت زنجیره‌ای اطلاعات را ذخیره می‌کند و به مدیران ناوگان امکان می‌دهد تا ناوگان را به‌صورت دقیق ردیابی کنند. با ردیابی دقیق، می‌توان زمان تحویل، مسیر حرکت و وضعیت ناوگان را بدون نیاز به واسطه‌های معتبر مشاهده کرد.
بهبود شفافیت
بلاک‌چین به عنوان یک سیستم غیرمتمرکز، تمامی اطلاعات مرتبط با ناوگان را به‌طور عمومی و شفاف قابل دسترسی می‌کند. این شفافیت باعث افزایش اعتماد میان اطرافیان، مدیران و مشتریان می‌شود.
بهبود امنیت
بلاک‌چین با استفاده از رمزنگاری پیشرفته و کانسنس شبکه‌ی کاربران، امنیت ناوگان را به‌صورت قابل توجهی افزایش می‌دهد. هرگونه تغییر یا تقلب در اطلاعات ناوگان به‌سرعت تشخیص داده می‌شود.
افزایش کارایی
استفاده از بلاک‌چین به‌طور اتوماتیک و بدون نیاز به مدیریت مرکزی، کارایی و بهره‌وری در مدیریت ناوگان را بهبود می‌بخشد. همچنین، با افزودن اطلاعات به‌صورت سریع و بدون نیاز به واسطه‌ها، زمان انجام تراکنش‌ها کاهش می‌یابد.
کاهش هزینه‌ها
با از بین بردن واسطه‌ها و فرآیند تأیید تراکنش‌ها، هزینه‌های مرتبط با مدیریت ناوگان کاهش می‌یابد. همچنین، با افزایش شفافیت و بهره‌وری، هزینه‌های اضافی مدیریتی کاهش می‌یابد.
ارتقاء زنجیره‌تأمین
با استفاده از بلاک‌چین، تمامی اطلاعات مرتبط با ناوگان و زمان تحویل را بهروزرسانی می‌شود. این امر باعث بهبود و ارتقاء زنجیره‌تأمین و تأمین مواد و کالاها می‌شود.
تسهیل انتقال بین‌المللی
بلاک‌چین با امکان انجام تراکنش‌ها بین‌المللی به‌صورت سریع و ارزان، امکانات بیشتری برای ناوگان به‌ویژه کشتی‌ها و هواپیماها فراهم می‌کند.
استفاده از بلاک‌چین در مدیریت ناوگان به افزایش اعتماد، کاهش هزینه‌ها، بهبود امنیت و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود و به‌طور کلی نقش مهمی در بهبود عملکرد حوزه حمل و نقل و تأسیس زیرساخت‌های پیشرفته‌تر برای آینده‌ای پیشرو دارد.
مثال‌هایی از استفاده از بلاک‌چین در مدیریت ناوگان
در ادامه مثال‌هایی پیرامون استفاده از بلاک‌چین در مدیریت ناوگان را برای شما بیان می‌کنیم و توضیحات لازم پیرامون آنها را می‌دهیم تا به آشنایی کاملی در این زمینه برسید:
بهروزرسانی زمان تحویل و پیش‌بینی ترافیک
با استفاده از داده‌های ذخیره‌شده در بلاک‌چین، می‌توان زمان تحویل ناوگان را بهروزرسانی کرد و اطلاعاتی در مورد ترافیک و وضعیت جاده‌ها و مسیرها ارائه داد. این اطلاعات به مدیران ناوگان کمک می‌کند تا بتوانند بهترین مسیرها را انتخاب کرده و ترافیک را بهبود بخشند.
بهبود امنیت و کنترل دسترسی
بلاک‌چین با رمزنگاری پیشرفته و کانسنس شبکه‌ی کاربران، امنیت ناوگان را بهبود می‌بخشد و از تغییرات غیرمجاز جلوگیری می‌کند. همچنین، می‌توان با کنترل دسترسی و تعیین سطح دسترسی هر کاربر، اطلاعات حساس مرتبط با ناوگان را محافظت می‌کند.
توسعه خودروهای هوشمند (IoT) و خودران
با استفاده از بلاک‌چین و اینترنت اشیاء (IoT)، می‌توان خودروها را هوشمند کرد. اطلاعات مرتبط با خودروها مثل سرعت، موقعیت جغرافیایی و وضعیت فنی آنها در بلاک‌چین ثبت شده و تصمیم‌گیری‌های خودکار می‌توانند بر اساس این اطلاعات انجام شوند.
ردیابی خطاها و تعمیر و نگهداری بهتر
با استفاده از بلاک‌چین، می‌توان تاریخچه کامل نگهداری و تعمیر ناوگان را ذخیره کرد. این اطلاعات می‌توانند به تعیین زمان مناسب برای تعمیرات و نگهداری و همچنین پیشگیری از خطاهای بعدی کمک کنند.
برگزاری مزایده‌ها و معاملات ناوگان
بلاک‌چین می‌تواند به برگزاری مزایده‌ها و معاملات مرتبط با ناوگان کمک کند. این امر باعث افزایش شفافیت و اعتماد در معاملات می‌شود و به مدیران امکان مقایسه و تصمیم‌گیری بهتر را می‌دهد.
این مثال‌ها تنها چند نمونه از کاربردهای بلاک‌چین در مدیریت ناوگان هستند و در آینده ممکن از آن استفاده‌های دیگری نیز شود.
کاربرد بلاک‌چین در مدیریت ناوگان چیست؟
بلاک‌چین در حوزه مدیریت ناوگان کاربردهای بسیاری دارد که در ادام آنها را مورد بررسی دقیق قرار می‌دهیم:
پیشگیری از سوءاستفاده و سرقت
بلاک‌چین با ایجاد سیستمی شفاف و بی‌طرف، احتمال سوءاستفاده یا سرقت ناوگان را کاهش می‌دهد. این امر می‌تواند باعث کاهش هزینه‌های ناوگان حمل و نقل به طور قابل‌توجهی شود.
بهینه‌سازی لجستیک و زنجیره تامین
با اطلاعات شفاف و دقیق از موقعیت ناوگان و سوابق حرکت، مدیران می‌توانند فرآیندها و زنجیره تامین را بهبود بخشند و بهینه‌تر مدیریت کنند. این به معنای کاهش هزینه‌ها و زمان‌بندی بهتر است.
افزایش ایمنی ناوگان حمل و نقل
بلاک‌چین می‌تواند اطمینان از ایمنی ناوگان را افزایش دهد. اطلاعات دقیق در مورد نگهداری و تعمیرات ناوگان و همچنین دسترسی به اطلاعات آموزشی کارکنان می‌تواند به حفاظت از ایمنی و پیشگیری از حوادث کمک کند.
امکان به اشتراک‌گذاشتن اطلاعات
بلاک‌چین می‌تواند بستری برای اشتراک اطلاعات بین مختلف مراکز و نهادها ایجاد کند. این امر می‌تواند همکاری و ارتباط بین نهادها را تقویت کند.
به طور کلی، این فناوری می‌تواند بخش مهمی از آینده حوزه حمل‌ونقل و مدیریت ناوگان را تشکیل دهد.
