در بسیاری از شرکت‌ها، علی‌رغم روان و منظم بودن ظاهری سیستم، بهبود فرایندهای کسب و کار در سطوح عملیاتی کاملا نادیده گرفته می‌شود که نتیجه آن در درازمدت چالش‌های اجرایی در ارائه خدمات و کاهش بهره‌وری خواهد بود. برنامه‌ریزی لجستیک فعالیتی مدیریتی برای کمک به بهبود فعالیت‌ها در همه بخش‌ها و در عین حال بهبود عملیات کلی زنجیره تامین است. این کار با تضمین جریان صحیح فرایند لجستیک، تاخیر در ارائه خدمات را کاهش داد و در نهایت با کاهش هزینه‌های زنجیره تامین، بهره‌وری و سودآوری را افزایش می‌دهد. در این مطلب بعد از ارائه اینکه برنامه ریزی لجستیک چیست، مزایای پیاده‌سازی و چالش‌های اجرایی آن‌را بررسی می‌کنیم.
برنامه ریزی لجستیک چیست؟
برنامه‌ریزی لجستیک بهبود فرایندهای لجستیک از ابتدای زنجیره تا مرحله توزیع با هدف استفاده بهینه از سیستم‌ها، تجهیزات و انبارها به منظور ایجاد یک سیستم با کمترین مشکل است. این نوع برنامه‌ریزی به‌خصوص در شرکت‌های تولیدی که محصولات خود را از طریق زنجیره تامین چند مرحله‌ای منتقل می‌کنند، بسیار کارآمد است. به‌عنوان مثال کارخانه‌ها، انبارها، فروشگاه‌های خرده فروشی با بهبود عملیات خود از این طریق می‌توانند زیربنای فعالیت را برای رشد پایدار در آینده آماده کنند. البته برنامه‌ریزی لجستیک فقط برای شرکت‌های بزرگ نیست و شرکت‌های کوچک نیز با پیاده‌سازی آن شانس بهتری برای رقابت در بازار خواهند داشت.
رویکردهای برنامه ریزی لجستیک
برنامه ریزی لجستیک یک رویکرد سه‌گانه است که اهداف بلند مدت، ابزارها و فرایندهای سیستم را تحت پوشش قرار می‌دهد.
- اهداف بلند مدت: در این حالت برنامه‌ریزی لجستیک با تامین به‌موقع خواسته‌های مشتریان و پاسخ به تقاضای آن‌ها از طریق یک زنجیره تامین پایدار و قابل انعطاف، موفقیت شرکت در بازار را تضمین می‌کند.
- ابزارها: برنامه‌ریزی لجستیک در این بخش به توانایی ارائه تجربه مثبت و حرکت در جهت اهداف بلند مدت شرکت کمک می‌کند.
- فرایند: برنامه‌ریزی لجستیک با بهینه‌سازی فرایندها، استراتژی‌های شرکت برای دستیابی به اهداف کسب و کار را پوشش می‌دهد.
البته باید توجه داشت که برنامه‌ریزی لجستیک یک راه‌حل فوری نیست، بلکه رویکردی بلند مدت شامل ترسیم استراتژی‌ها و تعیین اهداف واقعی و قابل دستیابی است.
انواع برنامه ریزی لجستیک
برنامه‌ریزی لجستیک بر چهار نوع اصلی مدیریت لجستیک که بخش‌های مختلف زنجیره تامین را پوشش می‌دهد، تاثیر می‌گذارد.
مدیریت موجودی
مدیریت موجودی در بیشتر موارد شامل کاهش ضایعات و هزینه‌های زنجیره تامین است. به‌عبارتی دانستن اینکه چه موجودی در انبار در چه موقعیت مکانی قرار دارد و با پیاده‌سازی صحیح آن، عملیات لجستیک مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود. با این کار سفارش مواد کاملا برنامه ریزی شده و سازگار با دوره‌های فروش پرتقاضای بازار خواهد بود. ضمن اینکه می‌توان سوابق دقیقی از وضعیت نهایی موجودی محصولات را نگهداری کرد.
به‌عنوان مثال کارشناس خرید به دلیل ارتباط مستقیم با بازار، در زمان‌هایی ممکن است دو ماده اولیه اصلی شرکت را که تاریخ انقضا ندارند، با تخفیف ویژه تهیه می‌کند. اما به دلیل نبود فضای کافی در انبار اصلی، این مواد را در محل دیگری نگاه می‌دارد. در همین حال، مدیر انبار به دلیل عدم اطلاع از این خرید، طبق معمول سفارش جدیدی برای جایگزینی همان مواد اولیه را با قیمت بدون تخفیف ثبت می‌کند. این وضعیت، چالش‌های بسیاری مانند پرداخت هزینه اضافی برای اجناس مازاد و فراموش کردن مواد اولیه تخفیف‌دار به‌دلیل عدم ثبت می‌شود. اما برنامه‌ریزی لجستیک با مدیریت صحیح سفارش‌های مازاد، فرایندهای ثبت را سازماندهی کرده و فرایندهای اضطراری برای مدیریت موجودی اضافی و اطلاع از زمان خرید مواد ایجاد می‌کند.
در حال حاضر سیستم‌های مدیریت موجودی مبتنی بر هوش مصنوعی نقش مهمی در برنامه‌ریزی لجستیک دارند و تحولی انقلابی در فرایند زنجیره تامین در شرکت‌ها هستند.
تولید
فرایند تولید، محور اصلی فعالیت هر شرکت عرضه‌کننده محصول فیزیکی است. هماهنگی هر جنبه از این فرایند و بهینه‌سازی مراحل، همگی با تاثیر بر کاهش زمان تولید، سود نهایی را افزایش می‌دهند. این موضوع حتی در مواقعی که عملیات تولید روان است، منجر به بهبود بیشتر و کارآمدتر شدن سیستم می‌شود.
به‌عنوان مثال ممکن است زمان یک مرحله از فرایند تولید دو برابر مرحله بعدی باشد. این موضوع عامل اصلی ترافیک کاری، انتظار کارکنان برای فعالیت و حتی تنش بین آن‌ها است. در حالی‌که با برنامه‌ریزی لجستیک می‌توان با بررسی هر مرحله، زمان و مراحل عامل این تاخیر شناسایی کرد و زمان انتظار در خط تولید را کاهش داد.
توزیع
هر چند در انتقال مواد و محصولات از یک محل به مکان دیگر امکان آسیب، مفقودی یا تاخیر در حمل و نقل وجود دارد، با این حال برنامه‌ریزی لجستیک می‌تواند این چالش‌ها را کاهش دهد. با ارزیابی کامل کانال‌های توزیع در هر مرحله از فرایند و تعریف برنامه‌های جایگزین در صورت ایجاد مشکل، احتمال آسیب یا از دست رفتن کالاها کاهش پیدا می‌کند. نتیجه مستقیم این کار کاهش ضایعات، بهبود کارآیی و پشتیبانی از سود بیشتر برای دستیابی به اهداف بلند مدت است.
لجستیک معکوس
لجستیک معکوس عملیات بازتولید، بازگرداندن کالاهای مرجوعی از مشتریان و بازیافت اقلام قدیمی یا آسیب دیده است. در بیشتر موارد این عملیات نادیده گرفته می‌شود، در حالی‌که استفاده دوباره از مواد اولیه مازاد یا بازتولید محصولات مرجوعی می‌تواند تاثیر منفی ضایعات بر سود نهایی را کاهش دهد. در برنامه‌ریزی لجستیک با توجه به این موضوع می‌توان کالاهای بازگشتی را کاملا بازسازی کرد و این اقلام را به محصولات ترمیم شده (Refurbished) تبدیل کرد و با قیمت پایین‌تری به بازار عرضه کرد.
فواید برنامه ریزی لجستیک
مزایای برنامه‌ریزی لجستیک بسته به پیچیدگی سیستم‌های موجود و کارآمدی آن‌ها متفاوت است. با این حال همه شرکت‌ها می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. مهم‌ترین مزیت‌های این برنامه‌ریزی به شرح زیر است:
تقویت ساختار کسب و کار
نقص در فرایندهای کسب و کار با تاثیر مستقیم بر از دست رفتن محصول، مشتری و درآمدها، ساختار کسب و کار را تضعیف می‌کند. در نقطه مقابل، بهبود فرایندها با شناسایی نقاط ضعف، از زیان بیشتر در درازمدت جلوگیری می‌کند. برنامه‌ریزی لجستیک با روان‌سازی عملیات و بودجه‌بندی مناسب، عامل مهم برای پاسخ‌گویی به مشتریان و تاب‌آوری در برابر مشکلات پیش‌بینی نشده است.
افزایش نظارت
برنامه‌ریزی لجستیک با سازماندهی دقیق فرایندها در همه سطوح به مدیریت این امکان را می‌دهد تا وضعیت فعالیت هر بخش را زیر نظر داشته باشد. این سطح از نظارت با افزایش انعطاف‌پذیری سیستم، باعث استفاده حداکثری از منابع می‌شود. نظارت دقیق عاملی موثر برای مقابله با نوسانات یا اختلالات غیر منتظره و کاهش تاثیر آن‌ها بر زنجیره تامین است. علاوه بر این، ثبت اطلاعات، پیش‌بینی دقیق‌تر عملیات و پیدا کردن حوزه‌های بهینه‌سازی را آسان‌تر می‌کند.
افزایش انعطاف‌پذیری و تاب‌آوری
در برنامه‌ریزی لجستیک، نیاز به شفافیت و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده است تا چارچوب بهتری برای کسب و کار ایجاد شود. با این کار تیم‌های مختلف در سازمان ارتباط بهتری برقرار می‌کنند و راه‌حل‌های نوآورانه‌تری را برای پشتیبانی از اهداف کل سازمان ارائه خواهند کرد. به‌عنوان مثال اگر شرایط بد آب و هوایی فرایند تحویل در زنجیره تامین را در یک منطقه با مشکل روبرو کند، از طریق برنامه‌ریزی لجستیک و ارتباط با بخش‌های دیگر می‌توان جای خالی این بخش را پر کرد و با کمترین مشکل فرایند تحویل را ادامه داد.
کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمد
افزایش فروش تنها راه افزایش درآمد نیست، بلکه کاهش هزینه‌های سربار و ضایعات نیز می‌تواند سود نهایی شرکت را افزایش دهد. برنامه‌ریزی لجستیک با استفاده بهینه از منابع فیزیکی، از سرمایه‌گذاری اضافی جلوگیری می‌کند. به‌عنوان مثال قبل از خرید انبار دیگر برای کالاها می‌توان سایر انبارها را بازسازی کرد تا زنجیره تامین کارآمدتر شود.
افزایش رضایت مشتری
برنامه‌ریزی لجستیک به پاسخ‌گویی سریع‌تر و بهتر تقاضای مشتریان کمک می‌کند و گزینه‌های بیشتری برای ارائه خدمات بهتر به آن‌ها را فراهم می‌سازد. به این شکل مشتریان راضی به مشتریان وفادار تبدیل شده و علاوه بر خرید بیشتر، شرکت را به دیگران نیز معرفی می‌کنند.
پیاده‌سازی برنامه ریزی لجستیک با همراهی شرکت پیشگامان آسیا
برنامه‌ریزی لجستیک به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با بهینه‌سازی فرایندهای زنجیره تامین، هزینه‌ها را کاهش داده و بهره‌وری را افزایش دهند. در این میان نرم‌افزارهای لجستیک نقش مهمی در پیاده‌سازی آن در کل زنجیره تامین دارند. این نرم‌افزارها مجموعه‌ای از ماژول‌های مختلف برای بهینه‌سازی زنجیره تامین و عملیات حمل و نقل، انبارداری و توزیع هستند. وجود امکاناتی مانند مدیریت موجودی انبار، مدیریت سفارش و فروش، برنامه‌ریزی مسیر حمل و نقل کالا، مدیریت توزیع به همراه گزارش‌دهی لحظه‌ای از وضعیت موجود با امکان پیش‌بینی تقاضا دید بهتری برای ارزیابی فعالیت‌ها فراهم می‌کند. بنابراین مدیران قدر خواهند بود با تصمیم‌گیری مبتنی بر داده، منابع را بهتر مدیریت کنند و سیستم لجستیکی منعطف و پایدار بسازند. در این مسیر شرکت پیشگامان آسیا با طراحی مجموعه کاملی از نرم‌افزارهای لجستیکی آمادگی دارد مدیران هوشمند و آینده‌نگر را همراهی کند. برقراری تماس اولین گام برای حرکت در این مسیر است.
مرجع
