افزایش انتظارات مشتریان و رقابت شدید در حوزه لجستیک نیاز به تحویل سریع‌تر و کارآمدتر کالاها را بیش از گذشته ضروری جلوه می‌دهد. کراس داکینگ یکی از استراتژی‌های موثر در مدیریت زنجیره تامین است که موجب کاهش هزینه‌ها و به حداقل رساندن یا حتی حذف ذخیره‌سازی در انبار می‌شود. اما این مفهوم چگونه به افزایش بهره‌وری در عملیات لجستیک کمک می‌کند و مزیت‌ها و چالش‌های آن چیست، موضوع این بحث از مطلب است.
مفهوم کراس داکینگ
کراس داکنیگ (Cross Docking) یک تکنیک لجستیکی است که با هدف سریع‌تر کردن تحویل کالا و افزایش کارآیی زنجیره تامین انجام می‌گیرد. این عملیات شامل بارگیری کالا از وسایل نقلیه ورودی (کامیون، کانتینر، واگن ریلی) و انتقال فوری آن به وسایل نقلیه خروجی برای حمل کالا به مقصد با کمترین زمان ذخیره و انبار است.
شرکت‌های لجستیک از کراس داکینگ در زمان‌هایی که نیاز به تجمیع محصولات از چند تامین‌کننده مختلف است یا هنگام تفکیک کالاهای عمده به چند بخش کوچک با هدف تحویل کارآمدتر به خرده‌فروشی‌ها، مراکز پردازش و سفارش مشتریان استفاده می‌کنند. همچنین از این تکنیک در مدیریت زنجیره تامین کالاهایی که نیاز به جابجایی حجم سریع حجم بالایی از کالاها دارند، به‌خصوص مواد فاسدشدنی استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال سوپر مارکت‌ها از کراس داکنیگ برای انتقال سریع مواد غذایی از مزارع و کارخانه‌ها به خرده‌فروشی‌ها و مغازه‌های کوچک استفاده می‌کنند. بسیاری از شرکت‌ها نیز کراس داکینگ را در اسکله‌های تخلیه و بارگیری که در نزدیک بنادر و فرودگاه‌ها قرار دارند، انجام می‌دهند. طراحی فعالیت به شکلی انجام می‌گیرد که حداکثر تعداد وسایل نقلیه هم‌زمان قادر به بارگیری در اسکله هستند و در عین حال فاصله بین دریافت و ارسال کالا به حداقل می‌رسد.
انجام این عملیات نیاز به هماهنگی دقیق بین شرکای زنجیره تامین مانند تامین‌کنندگان کالا و شرکت‌های حمل و نقل دارد. نتیجه نهایی علاوه بر تحویل سریع، حداقل کردن نیاز به انبار، بهینه کردن کنترل موجودی و کاهش هزینه‌های حمل و نقل و پرسنلی است.
انواع کراس داکینگ
سه نوع کراس داکنیگ بر حسب نیاز شرکت لجستیک وجود دارد که هر شرکت می‌تواند یک یا چند نوع را در عملیات حمل کالا استفاده کند.
کراس داکینگ پیوسته
در این حالت کالاها به طور مداوم از طریق یک مرکز ویژه و مشخص کراس داک بدون نیاز به فضای ذخیره‌سازی جابجا می‌شوند. در این حالت کالاها از کامیون یا کانتینرهای ورودی تخلیه شده و بلافاصله در وسایل نقلیه خروجی به سمت مقصد نهایی بارگیری می‌شود. هدف از کراس داکینگ پیوسته، جابجایی سریع کالاها در زنجیره تامین است. البته اجرایی کردن صحیح آن نیاز به هماهنگی بالا بین تامین‌کنندگان، شرکت‌های حمل و نقل و اپراتور مرکز کراس داکنیگ دارد. با توجه به سرعت بالای کار، استفاده از این روش برای انتقال محصولات در حجم بالا با تقاضای مداوم مانند مواد غذایی بیشتر متداول است.
کراس داکینگ تجمیعی
نوع تجمیعی شامل ترکیب چند محموله کوچک ورودی در یک مرکز کراس داکینگ برای فراهم کردن زمینه یک بارگیری بزرگ‌تر در خروجی فرایند و ارسال به مقصد است. از آنجا که ارسال یک محموله بزرگ ارزان‌تر از چند بار کوچک خواهد بود، هزینه حمل و نقل در کراس داکینگ تجمیعی کاهش می‌یابد. بر خلاف نوع پیوسته در حالت تجمیعی، کالاها تا زمان آماده‌سازی کل محموله برا یارسال در مرکز توزیع به صورت موقت نگهداری می‌شوند. معمولا شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی که اغلب چندین محموله را در یک کانتیر واحد برای ارسال به مقصد ادغام می‌کنند و شرکت‌هایی که در حمل محموله‌های کوچک برای مشتریان تخصص دارند، روش تجمیعی بهترین نوع کراس داکنیگ برای آن‌ها است. البته در این حالت استفاده از یک سیستم مدیریت انبار برای ردیابی و اتوماسیون فرایند دریافت، مدیریت موجودی و هماهنگی با شرکای زنجیره تامین بسیار اهمیت دارد.
کراس داکینگ تفکیکی
بر خلاف نوع تجمیعی، در کراس داکینگ تفکیکی یک محموله بزرگ ورودی در مرکز به چند محموله کوچک‌تر تقسیم می‌شود و سپس کار ارسال آن برای تحویل به مشتریان انجام می‌گیرد. به عنوان مثال شرکت‌های پست، ممکن است بسته‌ها را در قالب یک محموله بزرگ به استان اصلی منتقل می‌کنند، سپس آن‌را برای تحویل به مشتریان به محموله‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کنند. فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز اغلب موارد محموله‌های بزرگ خود را در مراکز توزیه دریافت کرده و آن‌ها را به دسته‌های کوچک‌تر برای تحویل به شعبه‌های مختلف تقسیم می‌کند.
کراس داکینگ در چه مواردی کاربرد دارد؟
در حالت کلی کراس داکینگ بر حسب نیاز در شرکت‌هایی که نیاز به ارسال سریع حجم بالایی از کالاهای حساس و فسادپذیر به مقصد دارند، بسیار کاربرد دارد. همچنین شرکت‌های فعال در زمینه تجارت الکترونیک نیز از این روش به‌عنوان بخشی از استراتژی رقابتی خود در بازار با هدف تحویل سریع کالا به مشتریان استفاده می‌کنند. نمونه‌های زیر انواع کالاهایی هستند که کراس داکینگ برای آن‌ها بسیار مفید است:
- کالاهای فاسد شدنی: مواد غذایی، دارویی و محصولات کشاورزی لازم است در سریع‌ترین زمان ممکن به مصرف‌کنندگان برسند تا ضمن حفظ تازگی در مدت زمان معین خود مصرف شوند. زمان طولانی حمل و نقل باعث می‌شود که خرده‌فروشی‌ها و فروشگاه‌های عرضه کننده زمان کمتری برای فروش محصولات قبل از فساد آن‌ها داشته باشند.
- کالاهای فصلی یا تبلیغاتی: برخی کالاها که مصرف آن‌ها محدود به یک فصل یا زمان خاصی است، باید به سرعت سمت فروشگاه ارسال شوند تا به دست مصرف‌کننده برسند.
- محصولات با حجم بالا و تقاضای ثابت: پیش‌بینی حجم این کالاها آسان‌تر است و شرکت‌ها می‌توانند حجم محصولاتی که هر لحظه از مرکز کراس داکینگ عبور می‌کند را تخمین بزنند. در نتیجه هماهنگی با تامین‌کننده و فراهم کردن ظرفیت مناسب حمل و نقل برای انتقال مداوم کالاها از طریق مرکز ساده تر است. خرده فروشان بزرگ برای تامین مداوم کالاهای اساسی در فروشگاه‌ها از کراس داکینگ استفاده می‌کنند.
- محصولات بدون نیاز به بازرسی کیفی: محصولاتی که هنگام ورود به مبدا برای بارگیری نیازی به بازرسی برای طامینان از رعایت استانداردهای صنعتی ندارند، استفاده از کراس داکینگ و انتقال مستقیم برای آن‌ها مفید است.
- محصولات نیازمند نگهداری در شرایط خاص: برخی محصولات مانند داروها نیاز به نگهداری در دمای معین و حمل با وسایل نقلیه یخچال‌دار دارند. در این حالت کراس داکینگ نیاز به انبارهای گران قیمت با شرایط محیطی کنترل شده را کاهش می‌دهد. زیرا با استفاده صحیح از این تکنیک لجستیکی، محصولات به شکل مستقیم بین کامیون‌ها و کانتینرهای ورودی و خروجی جابجا می‌شوند.
مزایای استفاده از کراس داکینگ
کراس داکینگ علاوه بر سریع‌تر کردن فرایند ارسال کالا، باعث افزایش کارآیی زنجیره تامین می‌شود. برخی مزایای کلیدی این روش در حوزه لجستیک عبارتند از:
- کاهش هزینه انبارداری: با کاهش یا حذف نیاز به فضای انبار در مسیر انتقال از تامین کننده به مشتری و کاهش هزینه‌های مدیریتی مرتبط با انبارداری
- کاهش هزینه پرسنلی: با کاهش یا حذف نیاز به انبار و استفاده پرسنل تنها در بخش انتقال از کامیون های ورودی به کامیون‌های خروجی
- کاهش هزینه‌های حمل و نقل: ادغام یا تفکیک محموله‌ها در کراس داکینیگ تجمیعی یا تفکیکی و بهینه شدن تعداد و اندازه وسیله نقلیه مورد نیاز برای توزیع کالا
- کاهش خطر فساد یا آسیب کالا: از طریق حذف نیاز به جابجایی‌های متعدد و عدم نیاز به ذخیره‌سازی در انبار برای مدت طولانی
- ارسال سریع‌تر: به‌خصوص برای خرده فروشان و فروشندگان B2B با حذف یا کاهش زمان ذخیره در انبار
ریسک‌های استفاده از کراس داکینگ
با وجود مزایای بسیار کراس داکینیگ، راه‌اندازی و اجرای کراس داکینگ کارآمد نیاز به برنامه‌ریزی دقیق، سرمایه‌گذاری مناسب و تلاش مستمر دارد. مهم‌ترین ریسک‌ها و چالش پیاده‌سازی این تکنیک به شرح زیر هستند:
- سرمایه‌گذاری اولیه: نیاز به استفاده از فناوری‌های اتوماسیون انبار، نوار نقاله، ربات‌ها، حسگرها، ابزارهای ردیابی سرمایه‌گذاری اولیه را افزایش می‌دهد. اما در درازمدت با افزایش بهره‌وری زنجیره تامین هزینه ها جبران می‌شود.
- آسیب‌پذیری زنجیره تامین: با توجه به عدم نیاز شرکت‌ها به انبار کردن کالا در تعداد بالا، هر وقفه در جریان کالاها از سمت تامین‌کنندگان، شرکت‌ها را با کمبود مواجه می‌کند. البته این چالش با ردیابی میزان موجودی و کنترل آن قابل پیشگیری است.
- خطای پیش‌بینی تقاضا: در برخی موارد شرکت‌ها ممکن است میزان تقاضای مشتریان را اشتباه برآورد کنند و به دلیل نبود موجودی اضافی در انبار، کمبود کالا اتفاق می‌افتد.
- هماهنگی با شرکت‌های حمل و نقل و شرکای زنجیره تامین: تحویل کالا در زمان مقرر از طرف تامین‌کنندگان و وجود ظرفیت کافی برای حمل و نقل خروجی در همان زمان در کراس داکینگ بسیار اهمیت دارد. با استفاده از سیستم‌های برنامه‌ریزی منابع (ERP) این چالش نیز قابل رفع است.
کراس داکینیگ، سرمایه‌گذاری که هدر نخواهد رفت
کراس داکینگ روشی ارزشمند برای افزایش کارآیی زنجیره تامین و لجستیک است. سرمایه گذاری در این مسیر همراه با نظارت و برنامه‌ریزی دقیق در نهایت با افزایش سودآوری کل، در زمانی کوتاه سرمایه‌گذاری اولیه را پوشش می‌دهد. مدیریت موفق این عملیات نیاز به استفاده از نرم افزارهای مرتبط در بخش مدیریت انبار، ردیابی تجهیزات و هماهنگی بین بخش‌های مختلف دارد. اگر استفاده از این تکنیک برای شما جذاب است، شرکت پیشگامان آسیا آمادگی دارد با طراحی نرم افزارهای لجستیکی سفارشی همراه شما در این مسیر باشد. کافی است با یک تماس، این همراهی را تجربه کنید.
مرجع
