حمل و نقل جاده‌ای محور اصلی صنایع مختلف در اقتصاد است و نقشی ضروری در تضمین عملیات تجاری روان ایفا می‌کند. مدیریت بهینه حمل و نقل برآورده کردن نیازهای مشتری در بهترین شکل ممکن و داشتن عملکردی بهتر نسبت به رقبا است. با این حال ماهیت همیشه در حال تحول این صنعت، چالش‌های بسیاری را نیز همراه خود دارد. در این مطلب شش چالش عمده موجود در حمل و نقل جاده‌ای و مدیریت عملیات لجستیک را همراه راه‌حل‌های غلبه بر آن بررسی می‌کنیم.
۱. افزایش سالیانه هزینه‌های سوخت
هزینه سوخت را می‌توان در صدر چالش‌های حمل و نقل جاده‌ای و یکی از نگرانی‌های حیاتی برای آن به‌حساب آورد. افزایش قیمت سوخت هزینه‌های اضافی برای مشتریان دارد که در نتیجه آن بر سطح درآمدی ناوگان‌های حمل و نقل نیز تاثیرگذار است. بنابراین عدم توجه به کاهش سایر هزینه‌ها در این راستا منجر به ضرر و زیان برای شرکت می‌شود. البته این افزایش هزینه‌ها، شرکت‌های حمل و نقل کوچک و متوسط را بیشتر تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۲. فقدان مدیریت دیجیتال عملیات و تطابق با فناوری روز
مدیریت لجستیک و حمل و نقل در یک سازمان حمل و نقل، مستلزم کنترل کامل عملیات از منابع و تدارکات تا برنامه‌ریزی و خدمات به مشتریان است. انجام بهینه این عملیات ضمانتی برای این موضوع است که محموله در مقرون‌به‌صرفه‌ترین، ایمن‌ترین، کارآمدترین و به موقع‌ترین مسیر ممکن به دست مشتری می‌رسد. در نتیجه آن هزینه‌های کلی عملیات کاهش یافته و مشتریان راضی‌تر خواهند بود. با این حال مدیریت لجستیک فرایندی پیچیده است که نیاز به تصمیم‌گیری به موقع، انعطاف‌پذیری، ارتباطات موثر و ردیابی سریع دارد. همه این موارد تنها در صورتی به شرایط بهینه خود خواهند رسید که با ایجاد تغییرات دیجیتال و استفاده از فناوری‌های پیشرفته کل عملیات لجستیک به سمت خودکارسازی بر این مبنا پیش روند. با این حال اجرای این نوع تغییرات نیز همیشه یکی از چالش‌های بزرگ در صنعت حمل و نقل و لجستیک به‌حساب می‌آید.
در حقیقت تطابق با فناوری‌های جدید در هر زمان و موقعیتی یک اصل ضروری، اما چالش برانگیز در صنعت حمل و نقل است. انطباق با این پیشرفت‌ها و اجرای به‌موقع آن‌ها برای تقویت تطابق با خدمات مشتریان و اثربخشی عملیات ضروری است. اما هر اندازه که استفاده از فرایندهای پیشرفته در عملیات حمل و نقل سودآور به‌نظر برسد پذیرش و راه‌اندازی آن مانعی بزرگ در بسیاری از شرکت‌ها است. زیرا این امر نیاز به سرمایه‌گذاری برای تغییر ساختارهای سازمانی، آموزش پرسنل و تقویت فرهنگ استفاده از آن دارد.
۳. کمبود راننده مجرب
در سراسر جهان و از جمله ایران، صنعت حمل و نقل جاده‌ای با مشکل کمبود راننده و حفظ آن مواجه است. عواملی مانند نرخ دستمزد، فرصت‌های شغلی بهتر و سختی‌های رانندگی در جاده مهم‌ترین شاخص‌های تاثیرگذار هستند. هر چند در حال حاضر حرکت فناوری به سمت جایگزینی وسایل نقلیه خودران حرکت می‌کند، با این حال رانندگان حتی در چشم‌انداز آینده نیز جزء لاینفک این صنعت خواهند بود.
۴. کاهش ایمنی و افزایش تصادفات جاده‌ای
تصادفات جاده‌ای علاوه بر آسیب جانی و مالی، هزینه‌های جانبی دیگری مانند ناخیر در تحویل کالا، خسارت بیمه، از دست دادن منابع انسانی و اعتماد مشتری را به دنبال دارد. بیشترین دلایل تصادفات، رانندگی خطرناک، عدم رعایت قوانین رانندگی، شرایط نامساعد جوی و کیفیت پایین جاده‌ها است.
۵. خرابی پیش‌بینی نشده وسیله نقلیه
قطعات وسیله نقلیه حمل کالا همواره با خطر فرسودگی و خرابی پیش‌بینی نشده روبرو است. هر نوع از کار افتادن وسیله حین عملیات می‌تواند علاوه بر تاخیر در تحویل به مشتری، حتی آسیب های مالی یا جانی هم داشته باشد. ضمن اینکه همواره کیفیت پایین جاده‌ها در مسیر، فرسودگی زود هنگام قطعات و افزایش هزینه‌های تعمیر و نگهداری را به‌دنبال دارد.
۶. رعایت مقررات زیست محیطی
یکی از اهداف اصلی همه کشورهای جهان، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای در صنعت حمل و نقل است. این موضوع به‌خصوص با توجه به مصرف بالای سوخت‌های فسیلی مانند بنزین و گازوییل در این صنعت بسیار اهمیت دارد. از طرفی وجود ترافیک های سنگین در بیشتر مسیرهای جاده‌ای، حرکت آهسته وسیله نقلیه به این موضوع دامن می‌زند. به همین دلیل بیشتر شرکت‌های حمل و نقل نیاز است تا در صورت افزایش مقررات سخت‌گیرانه زیست محیطی کشورها و همچنین استفاده از تسهیلات ویژه مصرف سوخت‌های جایگزین به سمت خودروهایی با سوخت پاک حرکت کنند.
راه‌حل های غلبه بر چالش‌های حمل و نقل جاده‌ای
در صورتی که شرکت‌های فعال در حوزه حمل و نقل جاده‌ای راه‌حلی مناسب برای چالش‌های خود پیدا نکنند، با چشم‌اندازی نه چندان روشن در آینده روبرو خواهند شد. زیرا روند فناوری‌ها و سیستم‌های نرم‌افزاری در این بخش به‌حدی شتابان است که در صورت عدم توجه به آن‌ها مشکلاتی به‌وجود خواهد آمد. موارد زیر عمده‌ترین راهکارها در این میان هستند:
- قیمت‌گذاری پویا: پیاده‌سازی ساختارهای قیمت‌گذاری پویا مشتریان را ترغیب می‌کند تا کالای خود را در خارج از زمان‌ها و فصل‌های پر تقاضا برای حمل و نقل برنامه‌ریزی کنند.
- نرم افزارهای بهینه‌سازی مسیر: استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت ناوگان برای پیشنهاد مناسب‌ترین مسیر خارج از ترافیک ضمن به حداقل رساندن مسافت طی شده توسط وسیله نقلیه، هزینه مصرف سوخت را نیز کاهش می‌دهد و موجب افزایش رضایت مشتری خواهد شد.
- سیستم‌های مدیریت لجستیک: این سیستم‌ها مجموعه نرم‌افزارها و فناوری‌ها برای برنامه‌ریزی و نظارت بر جریان کالا، خدمات و اطلاعات در طول زنجیره تامین و حمل و نقل کالا است. به این شکل کل فرایند ذخیره‌سازی، توزیع، حمل و مدیریت موجودی بهینه می‌شود. برنامه‌ریزی مسیر حمل، مدیریت هزینه‌ها با انتخاب روش‌های اقتصادی، ردیابی از ویژگی‌های این سیستم‌ها در بخش حمل و نقل است. نتیجه پیاده‌سازی آن کاهش هزینه‌ها، بهبود کارآیی و سرعت تحویل، افزایش دقت در فرایند ارسال و جلب اعتماد بیشتر مشتری خواهد بود.
- ردیابی وسیله نقلیه: استفاده از نرم‌افزارهای ردیابی در کنار سیستم‌های مدیریت ناوگان امکان نظارت دقیق بر فعالیت وسیله نقلیه در جاده را فراهم می‌کند. تعیین موقعیت مکانی وسیله نقلیه در هر لحظه و حتی نظارت بر نحوه رانندگی و رصد فعالیت‌های پر خطر مانند سرعت یا شتاب بیش از حد، ایمنی حمل کالا را افزایش می‌دهند. این فعالیت حتی باعث می‌شود که در صورت خرابی ناگهانی وسیله نقیله در مسیر، مدیر ناوگان بتواند تصمیم‌های سریع‌تری را اتخاذ کند.
- تعمیر و نگهداری پیشگیرانه: سیستم‌های تعمیر و نگهداری پیشگیرانه راهکار اصلی جلوگیری از خرابی‌های پیش‌بینی نشده قطعات در حین مسیر هستند. با نصب این سیستم‌ها و تعریف برنامه‌های مشخص می‌توان پیش از موعد خرابی قطعه با اعلان دریافت شده از نرم‌افزار نسبت به تعویض قطعه اقدام کرد. این موضوع در نهایت مانعی برای جلوگیری از تصادفات ناشی از خرابی قطعات نیز خواهد بود.
- تدوین سیاست‌های تشویقی: استفاده از برنامه‌های منظم تشویقی، برجسته کردن ارزش‌ها، برقراری ارتباط موثر با پرسنل و اعطای تسهیلات ویژه به رانندگان با سطح عملکرد و مهارت بالا می‌تواند مانع ترک کار آن‌ها شود. به این شکل وفاداری پرسنل نسبت به سازمان نیز افزایش می‌یابد.
- خودروهای برقی: وسایل نقلیه برقی جایگزین مناسب‌تری برای انواع سوخت فسیلی هستند که در نهایت باعث کاهش انتشار آلاینده‌ها به محیط زیست می‌شوند. هر چند این موضوع در جهان در حال پیشرفت است، اما چالش‌های مربوط به سوخت‌گیری و ایستگاه‌های تغذیه در ایران مانع از بکارگیری آن است.
برای غافلگیر نشدن همیشه راه‌حلی است
با توجه به چالش‌هایی که حمل و نقل جاده‌ای با آن روبروست، برای بهبود عملکرد و پیدا کردن راه‌حل مربوط نیاز به استفاده از نرم‌افزارهای مدیریتی و فناوری‌های مرتبط در درجه اول اهمیت قرار دارد. هر چند ممکن است در ابتدا این موضوع نیاز به سرمایه‌گذاری داشته باشد، اما در درازمدت سود حاصل از آن در تمامی بخش‌های ناوگان‌های حمل و نقل چشمگیر خواهد بود. در حقیقت برای غافلگیر نشدن در پستی‌های مسیر جاده‌ها، همیشه راه‌حلی وجود دارد. اما به شرطی که هوشمندانه و آگاهانه برخورد کنیم.
