دانشنامه صنعت حمل و نقل (بخش اول)

این دانشنامه جهت آگاهی علاقمندان از اصطلاحات رایج در صنعت حمل و نقل و سیستم‌های مدیریت ناوگان تهیه شده است.

سیستم مدیریت ناوگان حمل و نقل               (FMS (Fleet Management System

در صنعت حمل و نقل، ناوگان‌ها نیازمند سیستم مدیریتی جهت خودروهای تحت اختیار خود هستند. دو دسته بندی مختلف در این حوزه تعریف می‌شود. در صورتی که یک واحد جهت نگهداری و ثبت اطلاعات در خودرو وجود داشته باشد که داده‌ها پس از ثبت، در مرکز کنترل ارزیابی شوند، به آن سیستم مدیریت ناوگان آفلاین می‌گویند. اما در حالتی که اطلاعات کلیه وسایل نقلیه از طریق یک سرور کامپیوتری، موبایل و یا اینترنت، در لحظه و بصورت آنلاین توسط مرکز کنترل ارزیابی و نظارت شود، به آن سیستم مدیریت ناوگان آنلاین گفته می‌شود.

یک سیستم مدیریت ناوگان حمل و نقل پارامترهای متعددی نظیر موارد زیر را نظارت می‌کند:

• تعمیر و نگهداری خودرو
• ردیابی وسیله نقلیه
• مدیریت سوخت
• مدیریت و کنترل رفتار راننده
• مدیریت بارگیری از راه دور
• مدیریت ایمنی و سلامت خودرو

استاندارد سیستم مدیریت ناوگان                                            FMS Standard

استانداردی که در سال 2002 توسط 6 تولید کننده عظیم خودرو  (ولوو، اسکانیا، ایوکو، مان، داف، مرسدس بنز) با هدف تعریف پروتکل واحد استاندارد برای سیستم‌های ردیابی و کنترل خودروهای سنگین و نیمه سنگین تعریف شد. این استاندارد هم‌اینک بعنوان یک استاندارد جهانی شناخته شده است و با استفاده از آن می‌توان داده‌های مستقل سازندگان سیستم مدیریت ناوگان را با هدف مقایسه آنها با یکدیگر ارزیابی کرد.

پارامترهای ارایه شده توسط این استاندارد به شرح زیر است:

سرعت خودرو (بر مبنای چرخ)، سرعت خودرو (تاکوگراف)، سوییچ کلاژ، سوییچ ترمز، کروز کنترلف وضعیت پدال گاز

کل سوخت مصرفی/ سطح مصرف آن، سرعت دور موتور/ اطلاعات کارکرد آن، اطلاعات تاکوگراف، فاصله پیموده شده توسط خودرو، دمای سرمایش موتور، کد شناسایی خودرو

تلماتیک                                                                                  Telematics

از لحاظ لغوی این عبارت مرکب از دو کلمه Tele به معنای ارتباط از راه دور و Informatics به معنای پردازش اطلاعات است. این فناوری در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد اما در حوزه مدیریت ناوگان بالاترین کاربردها را دارد. در مدیریت ناوگان تلماتیک به فناوری بکار رفته برای نظارت بر انواع اطلاعات مربوط به وسائل نقلیه گفته می‌شود. داده‌هایی که با استفاده از سنسورهای مبتنی بر GPS به مرکز کنترل منتقل می‌شوند.

سیستم‌های مبتنی بر این فناوری، اطلاعاتی مانند موقعیت مکانی خودرو، رفتار راننده، سرعت خودرو، وضعیت موتور را جمع‌اوری کرده و به کاربر ارزیاب این امکان را می‌دهد تا داده‌ها را بر روی پلتفرم‌های نرم‌افزاری شبیه‌سازی کند. این فعالیت در نهایت منجر به مدیریت بهینه منابع سرمایه‌ای در یک ناوگان حمل و نقل می‌شود.

اینترنت اشیا                                                    (IOT (Internet Of Things

طبق تعریف کلی اینترنت اشیا فناوری است که از طریق آن کلیه اشیا و تجهیزات محیط پیرامون که قابلیت شناسایی و یکپارچه شدن با شبکه‌های ارتباطی و اینترنت را دارند، به سیستم پردازش متصل می‌کند. اینترنت اشیا منجر به جمع‌آوری حجم وسیعی از داده‌ها می‌شود که تحلیل آنها به بهبود فعالیت‌ها در حوزه‌های مختلف منجر می‌گردد. در سیستم مدیریت ناوگان اینترنت اشیا با اتصال اپلیکیشن‌های مختلف، عملکرد مدیریت ناوگان را ایمن‌تر و کم‌هزینه‌تر می‌سازد.

بکارگیری اینترنت اشیا بصورت جزئی تر در حوزه مدیریت ناوگان منجر به فعالیت‌هایی نظیر کمک به تصمیم‌گیری سریع‌تر، ساماندهی حجم وسیعی از داده‌ها، کمک به قابلیت ردیابی از راه دور، کمک به بهینه‌سازی مصرف سوخت و ارایه دید مناسب‌تر به مدیریت جهت کنترل خودرو و رفتار راننده می‌شود.

سیستم حمل و نقل هوشمند                    (ITS (Intelligent Transport System 

سیستم حمل و نقل هوشمند، به عنوان بخشی از اینترنت اشیا، سامانه‌ای با محوریت کاربرد فناوری‌های تشخیص، آنالیز، کنترل و ارتباطات مخابراتی است که با هدف ارتقای ایمنی، بهره‌وری و روانسازی حمل و نقل زمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سیستم طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها جهت پردازش داده‌ها و به اشتراک گذاری آنها را که در تسهیل و مدیریت ترافیک، بهینه‌سازی تاثیرات زیست محیطی خودروها و افزایش رضایت‌مندی کاربران وسایل نقلیه موثرند، شامل می‌شود.

این سیستم در دسته‌هایی چون سیستم اطلاع رسانی به مسافران/رانندگان، سیستم کنترل و اصلاح رفتار راننده، سیستم پرداخت الکترونیک کرایه و عوارض، سیستم مدیریت ترافیک، سیستم مدیریت بهینه حمل و نقل همگانی، سیستم واکنش سریع به حوادث، سیستم امنیت شخصی جهت تردد افراد طبقه‌بندی می‌شود.

مکان‌یاب خودکار وسیله نقلیه                        (AVL(Automatic Vehicle Locator                                             

سیستم‌های موقعیت یاب خودرومبتنی بر فناوری GPSو یا تلفن همراه هستند که همراه با یک مودم GSM تلفیق می‌شوند. اطلاعات موقعیت مکانی خودرواز این طریق به صورت آنلاین به سرور رایانه مرکزی جهت ارزیابی ارسال می‌شود. تجهیزات AVL ممکن است اطلاعات فنی دیگری نظیر سطح مخزن سوخت، دورموتور، میزان سوخت مصرفی،…. را نیز حسب نیاز اطلاع رسانی کنند. به کمک این سیستم می‌توان مکان خودرو را بر روی نقشه مشاهده کرد و بر حسب آن به سرعت تصمیم‌گیری کرد. به عنوان مثال در صورت لزوم مسیر بهینه را به راننده اعلام نمود و یا مدت زمان رانندگی، توقف، حرکت خودرو را به صورت مناسب کنترل کرد.

ژئوفنسینگ                                                                             Geo fencing

یک قابلیت ویژه مورد استفاده در سیستم‌های ردیابی خودروکه با استفاده از فناوری GPS محدوده جغرافیایی تردد خودرو را مشخص می‌سازد. زمانی‌که وسیله نقلیه از مسیر خود خارج می‌شود و یا به محدوده‌های غیر مجاز وارد می‌شود، هشدار لازم به راننده ارایه می‌گردد.

سیستم عیب یاب خودرو                                    (OBD (Onboard Diagnostics

OBD سیستم با قابلیت تشخیص عیب و گزارش‌دهی برای وسیله نقلیه است. این سیستم به مالک خودرو یا تکنسین تعمیرکار امکان دسترسی به وضعیت زیر سیستم‌های مختلف وسیله را می‌دهد. در سیستم‌های مدرن OBD از یک پورت استاندارد ارتباطات دیجیتال برای ارایه سریع داده‌ها استفاده می‌شود. همچنین سری کدهای استاندارد تشخیص عیب موجود، به فرد اجازه می‌دهد تا به سرعت عملکرد نامناسب داخل خودرو را شناسایی و برطرف نماید.

واحد کنترل موتور                                              (ECU (Engine Control Unit

واحد کنترل الکترونیکی موتور که ماژول کنترل موتور (ECM) نیز نامیده می شود،  مغز پردازشگر خودرو است که پارامترهای مختلف و حیاتی را پردازش و کنترل می‌کند. این واحد بعنوان کامپیوتر مرکزی بصورت همزمان  اطلاعات ضروری وسیله نقلیه را از حسگرها و قطعات الکترونیکی مختلف (نظیر حسگر دود، دمای آب، دمای هوا، ضربه،…) را دریافت و پردازش می‌نماید. وظیفه اصلی ECU تنظیم درجه و زمان پاشش سوخت است که در صورت عملکرد نامطلوب، آلایندگی موتور خودرو را به شدت افزایش می‌دهد. موارد دیگر کنترلی چون نظارت بر عملکرد کلی موتور، نمایش مصرف سوخت، وضعیت کارکرد موتور، نمایش هشدارهای مربوط از جمله نکات دیگر نظارتی این واحد است.