رویکردهای سنتی بسیاری از شرکت‌های لجستیک و حمل و نقل عامل اصلی چالش‌های آن‌ها در پاسخ‌گویی به نیازهای مشتریان برای افزایش سرعت و کیفیت خدمات است. تحویل دیجیتال یکی از مفاهیم نوین در این حوزه محسوب می‌شود که به شرکت‌های لجستیک در نوسازی سیستم‌های قدیمی و خودکارسازی فرایندهای عملیاتی کمک می‌کند، موضوعی که در نهایت تجربه بهتر برای مشتریان را به‌دنبال دارد. ضرورت تحول دیجیتال در این صنعت به‌حدی است که طبق آمار بین‌المللی، ۷۵ درصد مدیران شرکت‌های لجستیکی اعتقاد دارند اگر توسعه قابلیت‌های دیجیتالی در شرکت‌ها انجام نگیرد، کسب و کار آینده آن‌ها با خطر روبرو خواهد شد. در این مطلب بعد از تشریح مفهوم تحول دیجیتال در لجستیک و مزایای آن، متداول‌ترین فناوری‌ها برای حرکت به این سمت را بررسی می‌کنیم.
تحول دیجیتال در لجستیک چیست؟
تحول دیجیتال (Digital Transformation) در لجستیک، استفاده از فناوری‌های نوآورانه و انقلابی دیجیتال در فرایند لجستیک است. بخش‌های کلیدی این تغییر شامل خودکارسازی فرایندها و بهره‌گیری از سیستم‌های تحلیل داده در تصمیم‌گیری‌ها مدیریتی است. با پیاده‌سازی تحول دیجیتال، شرکت‌ها قادر هستند تا انتظارات رو به گسترش در حوزه تقاضای بازار را برآورده کنند و سازمان را برای حرکت به سمت موفقیت بلند مدت و سودآوری بیشتر هدایت نمایند. پذیرش فناوری‌های جدید در شرکت عامل افزایش بهره‌وری نیروی کار و بهبود خدمات‌دهی به مشتریان است که در نهایت موجب تمایز شرکت از سایر رقبا خواهد شد. با این حال باید توجه داشت که صنعت لجستیک جهان در برخی بخش‌ها از لحاظ فناوری‌های دیجیتال نسبت به سایر صنایع جلوتر است، اما هنوز شکاف‌های قابل توجهی در خصوص پذیرش فناوری در برخی موارد نیز وجود دارد.
مزایای تحول دیجیتال در لجستیک
هر چند اجرای پروزه فناوری دیجیتال زمانبر و نیازمند تلاش بسیار است، اما نتایج مثبت آن در درازمدت عامل اصلی باقی ماندن در صحنه رقابت بازار در آینده خواهد بود. مهم‌ترین مزایای کلیدی این فعالیت به شرح زیر هستند:
کاهش هزینه‌ها
اتوماسیون با حذف وظایف تکراری، بهسنه‌سازی مسیر بر اساس داده‌ها و کاهش مصرف سوخت بخشی از تاثیرات اصلی تحول دیجیتال در لجستیک هستند. به این ترتیب کلیه فرایندها از انبارداری و مدیریت موجودی تا حمل و نقل و تحویل نهایی با منابع کمتر و بازدهی بیشتر فعالیت خواهند کرد که نتیجه آن کاهش هزینه‌ها خواهد بود.
بهبود تجربه مشتری
راهکارهای دیجیتال نقش اصلی در تحویل سریع‌تر و شفاف‌تر کالا به مشتریان هستند. نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های موبایل طراحی شده برای لجستیک کالا امکان رهگیری لحظه‌ای سفارش و ارتباط مستقیم با پشتیبانی را فراهم می‌کنند. چت‌بات‌های هوش مصنوعی قادر هستند به‌صورت ۲۴ ساعته پاسخ‌گوی مشتریان باشند و تحلیل‌های پیش‌بینانه‌ای برای نیازهای آینده مشتریان داشته باشند.
افزایش بهره‌وری
تحول دیجیتال با ابزارهایی مانند انبارداری و مدیریت خودکار موجودی، ناکارآمدی‌های زنجیره تامین و نبود نظارت لحظه‌ای بر فرایندها را برطرف می‌کند. با این کار علاوه بر کاهش خطای انسانی، فرایندها سریع‌تر، دقیق‌تر و کارآمدتر انجام خواهند گرفت.
ایجاد مدل‌های تجاری متمایز و محصولات جدید
تحول دیجیتال زیرساخت لازم برای ارائه خدمات نوآورانه متمایز از فعالیت های سنتی و مرسوم را فراهم می‌کند. به‌عنوان مثال تحویل با پهپادها یا کامیون‌های خودران سرعت و دقت ارسال را بالاتر می‌برند. همچنین، بازارگاه‌های دیجیتال امکان اتصال صاحبان بار و شرکت‌های حمل و نقل با ظرفیت خالی را فراهم کرده و فرصت‌های درآمدی جدیدی برای رهبران آینده‌نگر صنعت لجستیک ایجاد می‌کنند.
فناوری‌های کلیدی برای تحول دیجیتال در لجستیک
در تحول دیجیتال ۹ فناوری کلیدی بیشترین کاربرد را در حوزه لجستیک دارند. این موارد پیش‌برنده نوآوری و بهره‌وری در این صنعت و آینده بازار هستند.
۱.تحلیل پیش‌بینی کننده و کلان داده
از آنجا که پیش بینی تقاضا و مدیریت موجودی در بیشتر شرکت‌ها با روش‌های معمولی کاری پیچیده و زمانبر هستند، استفاده از تحلیل پیش‌بینی کننده با استفاده از کلان داده‌ها (Big Data) راه‌حلی موثر است. الگوریتم‌های پیشرفته مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند با تجزیه و تحلیل حجم بالایی از داده‌ها، الگوها و روندها را شناسایی کنند. با بهره گرفتن از رویکرد مبتنی بر داده، پیش‌بینی تقاضا و سطح موجودی به‌راحتی انجام می‌گیرد. به شکلی که شرکت‌های لجستیک و حمل و نقل می‌توانند موجودی را بر اساس نیازهای پیش‌بینی شده مشتریان بهینه کنند. همچنین با کاربرد مدل‌های نگهداری پیشگیرانه امکان اطلاع از وقوع خرابی تجهیزات و تعویض آن‌ها وجود دارد.
۲.تلماتیک و اینترنت اشیا
نبود شفافیت و عدم اطلاع دقیق از وضعیت محموله در مسیر حمل و نقل یکی از چالش‌های آسیب‌زا به شرکت‌های لجستیکی است. فناوری تلماتیک مبتنی بر اینترنت اشیا راهکاری برای ردیابی لحظه‌ای دارایی‌ها با استفاده از داده‌های دریافتی حسگرها و اتصالات هوشمند است. به عنوان مثال دستگاه‌های ردیاب مجهز به GPS و تگ‌های RFID نصب شده روی محموله مکان و شرایط محموله را در طول مسیر حمل به‌صورت لحظه‌ای نشان می‌دهند. با تحلیل جریان داده‌های دریافتی از این طریق مسیرهای حمل کاملا تحت کنترل است و حتی امکان افزایش بهره‌وری فعالیت با توجه به تحلیل داده‌ها وجود دارد. این ویژگی‌ها هر یک در بهبود عملکرد نقاط تماس لجستیکی بسیار موثرند.
۳. نرم‌افزار مدیریت ناوگان
نرم‌افزارهای دیجیتال مدیریت ناوگان بر خودکارسازی و بهینه کردن فرایندها و عملکردهای کلیدی شرکت‌های لجستیک متمرکز هستند. فعالیت‌هایی مانند برنامه‌ریزی هوشمند زمان‌بندی حرکت وسایل نقلیه ناوگان به بهینه‌سازی مسیر و افزایش ایمنی رانندگان کمک می‌کند. همچنین تعیین موقعیت دقیق خودروها، ردیابی فعالیت رانندگان و اعلان هشدار هر نوع تخلف با این نرم‌افزار نقش مهمی در افزایش بهره‌وری ناوگان دارند.
۴. نرم‌افزار مدیریت زنجیره تامین
بیشتر زنجیره های تامین در شرکت‌های لجستیک بر پایه داده‌های پراکنده، فرایندهای دستی و سیستم‌های جزیره‌‌ای فعالیت می‌کنند. نرم افزارهای مدیریت زنجیره تامین مبتنی بر فضای ابری، با ارائه پلتفرم یکپارچه و مجتمع کردن فعالیت ها در یک قالب، این آشفتگی را به هماهنگی و کارآیی سازمان یافته تبدیل می‌کند. این نرم‌افزار دید کاملی از وضعیت سطح موجودی، ردیابی سفارش‌ها و مدیریت انبار فراهم می‌کند. در نتیجه، تامین‌کنندگان، شرکا و مشتریان با دسترسی به داده‌های اشتراک‌گذاری شده، هم‌زمان و هماهنگ با یکدیگر عمل می کنند. خروجی این نظم و یکپارچگی، تصمیم‌گیری سریع تر و منعطف تر خواهد بود.
۵. رایانش ابری
زیر‌ساخت‌ها و سیستم‌های قدیمی فناوری اطلاعات در شرکت‌های لجستیک مانع مهم در محدود کردن انعطاف‌پذیری فعالیت‌ها هستند. در تحول دیجیتال بکارگیری رایانش ابری ضمن فراهم کردن انعطاف و امکان دسترسی از راه دور، این محدودیت‌ها را از بین می‌برد. به همین دلیل برنامه‌های نوآورانه مبتنی بر فضای ابری تاثیرگذارترین فناوری‌ها در فرایند تحویل دیجیتال هستند.
۶. بلاک چین
فناوری بلاک‌چین یک دفتر کل دیجیتال غیر متمرکز و غیر قابل تغییر است که اطلاعات ثبت شده در آن قابل حذف، ویرایش یا جایگزینی نیستند. با استفاده از این فناوری کلیه اطلاعات جابجایی محموله مانند موقعیت مکانی، زمان حرکت، رسیدها، اسناد به‌صورت دائمی و قابل ردیابی در شبکه‌ای امن ثبت می‌شوند. همه پرسنل مسئول در این زنجیره به این اطلاعات دسترسی دارند، اما امکان تغییر و دستکاری آن‌ها وجود ندارد. به این شکل با افزایش امنیت داده‌ها احتمال تقلب از طریق رمزنگاری ایمن کاهش یافته و با شفاف شدن زنجیره تامین، حسابرسی‌ها ساده‌تر می‌شوند. ضمن اینکه مشتریان نیز می‌توانند با اطمینان کامل سفارش‌های خود را پیگیری کنند.
۷. هوش مصنوعی
الگوریتم‌های هوش مصنوعی با قابلیت پردازش حجم بالای داده‌ها امکان بهینه‌سازی عملیات لجستیک و افزایش رضایت مشتریان را فراهم می‌کنند. به‌عنوان مثال سیستم‌های مبتنی بر این فناوری قادر هستند با تحلیل داده‌های مربوط به ترافیک، وضع جاده و آب و هوا بهترین مسیر حرکت وسیله نقلیه را انتخاب کنند تا زمان تحویل کالا کاهش یابد. همچنین، با بررسی الگوهای خرید مشتریان به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا با مدیریت دقیق‌تر موجودی انبار، از تاخیر تحویل کالا یا کمبود آن‌ها در انبار جلوگیری کنند.
۸. نرم‌افزار برنامه‌ریزی تقاضا
هماهنگی ظرفیت لجستیکی با تقاضای بازار، کارآسانی نیست. نرم‌افزارهای برنامه‌ریزی تقاضا بر پایه هوش مصنوعی می‌توانند داده‌های گذشته شرکت، روندهای بازار و سایر عوامل تاثیرگذار در آن را تحلیل کرده و نیازهای حمل و نقل را پیش‌بینی کنند. به‌عنوان مثال بسیاری از شرکت‌های شناخته شده حوزه لجستیک در جهان در زمان همه‌گیری کرونا با چالش دقت پایین برای پیش‌بینی تقاضا مواچه شدند. این کار نیاز به راه‌حل‌های نوآورانه را افزایش داد که در نتیجه آن شرکت‌ها با استفاده از سیستم‌های برنامه‌ریزی تقاضا توانستند منابع خود را به‌صورت بهینه استفاده کرده و هزینه های عملیاتی را هم‌‌راستا با نیاز مشتریان تغییر دهند.
۹. تحویل در آخرین مرحله
در حال حاضر همه مشتریان به دنبال تحویل سریع‌تر و آسان‌تر محموله‌های خود هستند. فناوری تحویل در آخرین مرحله در بخش پایانی فرایند لجستیک یعنی توزیع کالا از انبار به دست مشتری، تاثیر بسیاری دارند. فناوری‌های نوینی مانند کامیون‌های خودران، پهپادها، ربات‌های تحویل کالا بر پایه هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها مسیر حرکت و فرایندی به سمت مشتری را بهینه می‌کنند تا محموله سریع‌تر و با هزینه کمتر تحویل مشتریان داده شود. این سیستم‌ها با بررسی لحظه‌ای ترافیک، شرایط جاده و موقعیت مکانی مشتری، بهترین تصمیم برای تحویل کالا را اتخاذ می کنند و در نتجیه، فرایند تحویل را کارآمدتر می‌کنند.
جمع‌بندی
تحول دیجیتال در لجستیک، فقط یک ابزار نوین نیست، بلکه تغییری بنیادی در نحوه تفکر، تصمیم‌گیری و اجرای فرایندها محسوب می‌شود. استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بلاک چین، رباتیک و سیستم‌های تحویل هوشمند همگی با شفاف‌تر کردن فرایندها و افزایش سرعت و دقت در تحویل، زنجیره تامین را کارآمدتر کرده و تجربه مشتریان را بهبود می دهند. شرکت‌های لجستیکی که امروزه به سمت دیجیتالی شدن حرکت می‌کنند، با حرکت به سمت تحول دیجیتال علاوه بر افزایش بهره‌وری، هزینه‌های خود را نیز کاهش می‌دهند.به این شکل آن‌ها آماده آینده‌ای هستند که در آن چابکی، اتوماسیون و داده محوری نقشی کلیدی دارد.
برای همراهی در مسیر تحول، شرکت پیشگامان آسیا آماده همراهی با مدیران و کارشناسانی است که به‌دنبال باقی ماندن در صحنه رقابت آینده بازار صنعت لجستیک هستند. یک تماس نقطه شروع این همراهی و ورود به دنیای دیجیتال پیشگامان خواهد بود.
مرجع
