انتظار می‌رود تحول دیجیتال اثرات درازمدت و بزرگی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی داشته باشد. راه‌حل‌هایی که در اثر این تحول در این صنایع رخ می‌دهد، باعث بهبود بهره‌وری و صرفه‌جویی عظیم در هزینه‌ها می‌شود. از طرفی لزوم رعایت مقررات زیست محیطی این صنعت و تضمین امنیت اقتصادی باعث می‌شود که دیجیتالی شدن به عنوان یک راه حل مناسب برای پوشش این چالش‌ها به حساب آید.
فناوری اینترنت اشیا، بلاک چین، آنالیز داده‌ها و همچنین دوقلوهای دیجیتال (نمایش دیجیتالی از یک فرایند، شیء یا محصول فیزیکی) می‌توانند به عنوان راه‌حل‌هایی موثر در ساده‌سازی بخش‌های مختلف صنعت نفت، گاز و پتروشیمی بکار آیند. موضوعی که در نهایت باعث کاهش هزینه‌ها و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای خواهد شد. از طرفی خودروهای خودران و ابزارهای اکتشافی جدید نحوه دسترسی به ذخایر نفت و گاز در فرایند بالادستی این صنعت را متحول خواهند کرد. با این مقدمه، نگاهی داریم به نحوه تاثیر ابزارهای دیجیتال در این صنعت.
سرمایه‌گذاری رو به رشد در دیجیتالی شدن صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
در حال حاضر توسعه زنجیره‌های تامین قوی در صنعت نفت و گاز جهان به عنوان ابزاری حیاتی برای تقویت ثبات اقتصادی و افزایش ارزش آن مورد توجه ویژه قرار گرفته است. به طوری‌که ابزارهای دیجیتال با رشد فزاینده‌ای به منظور دستیابی به این هدف در کل فرایند از مبدا تا بازار به‌کار می‌‌روند. با رشد عملیات در زنجیره تامین نفت و گاز از آنجا که این بخش به طور سنتی به فعالیت‌های لجستیکی مانند حمل و نقل و انبارداری متکی بوده است، چالش‌های جدیدی در این صنعت بوجود آمده است. از طرفی لزوم صرفه‌جویی در زمان و هزینه هم‌زمان با این توسعه و رشد، ضرورت تحول و همگام‌سازی با فناوری‌های جدید را مطرح می‌سازد.
دیجیتالی شدن فرایندها در تمامی این فرایند می‌تواند پاسخی برای رسیدگی به دامنه وسیع چالش‌هایی باشد که در سراسر زنجیره تامین وجود دارد. این موضوع به حدی اهمیت دارد که کارشناسان عدم توجه به ابزارهای دیجیتال را معادل یک عقب‌ماندگی عظیم در بازار رقابتی بین‌المللی برای صنایع نفت و گاز کشورهای مختلف می‌دانند.
به همین دلیل شرکت‌های نفت و گاز در جهان با توجه به چشم‌انداز پیش‌روی خود سرمایه‌گذاری‌هایی بدین منظور انجام داده‌اند. همین بس که پیش‌بینی‌ها نشان دهنده افزایش سرمایه‌گذاری جهانی بر فناوری اینترنت اشیا در بخش انرژی تا سال 2025 میلادی است، رقمی معادل 59 میلیارد دلار که نزدیک به 5/1 برابر بیشتر از سال 2019 خواهد بود.
اکتشاف نفت و گاز و تحول دیجیتال
بخش بالا دستی زنجیره تامین نفت و گاز یعنی مکان‌یابی، کشف، انجام بررسی‌های زمین‌شناسی و فعالیت‌های تولیدی مانند حفاری در خشکی و دریا تحت تاثیر بسیار فناوری‌های جدید هستند. هر چند نوآوری‌های پیشین در این حوزه تاثیری مثبت بر کارآمدتر شدن فرایندها داشته است، با این حال استفاده از راه‌حل‌های دیجیتال مانند تصویربرداری از راه دور توسط حسگرها می‌تواند برای اپراتورها این امکان را فراهم آورد که مناطق مناسب برای توسعه را با دقت بیشتری تجزیه و تحلیل کنند. انتظار می‌رود بکارگیری ابزارهای دیجیتال در این مرحله از زنجیره تامین، بازده قابل توجهی را به همراه داشته باشد. طبق پیش‌بینی‌ها، این موضوع باعث صرفه‌جویی حدود 73 میلیارد دلار در شرکت‌های فعال در صنایع بالادستی نفت و گاز در اروپا خواهد شد.
از طرفی استفاده از ابزارهای دیجیتال برای تجزیه و تحلیل داده‌های زمین‌شناسی از راه دور قبل از اکتشاف، می‌تواند کاهش قابل توجهی در زمان و هزینه را فراهم کند. در این میان فناوری هوش مصنوعی هم جایگاه ویژه و قابل توجهی دارد، به طوری‌که طبق تخمین تحلیلگران، حجم بازار استفاده از این فناوری تا سال 2024، دو برابر خواهد شد. نمونه شاخص بکارگیری هوش مصنوعی در این بخش در منطقه خاورمیانه، شرکت آرامکوی عربستان صعودی است که از ابزارهای نرم‌افزاری پیش‌بینی کننده برای تجزیه و تحلیل و شناسایی ویژگی‌های سایت‌های اکتشاف نفت و گاز استفاده می‌کند. این در حالی‌است که شرکت توتال فرانسه، از سال 2019، برنامه‌هایی برای افتتاح یک کارخانه دیجیتال بر پایه هوش مصنوعی با هدف تسهیل کشف میدانی نفت و گاز را آغاز کرده و در حال توسعه آن است.
انتظار می‌رود بکارگیری ابزارهای دیجیتال در این مرحله از زنجیره تامین، بازده قابل توجهی را به همراه داشته باشد. از طرفی تحلیگران معتقدند که دیجیتالی شدن به میزان 5 درصد میزان نفت و گاز قابل بازیافت در جهان را افزایش خواهد داد.
تحول دیجیتال و بخش میان دستی صنعت نفت و گاز
عملیات میانی در زنجیره تامین نفت و گاز شامل ذخیره‌سازی، پردازش و حمل و نقل محصولات است که به عنوان واسط بین مصرف‌کننده و استخراج‌کننده عمل می‌کند. با افزایش تقاضای نفت در جهان این بخش متحمل فشار بالایی می‌شود تا بتواند مصرف‌کنندگان و تولید کنندگان را راضی نگه دارد.
دیجیتالی شدن بخش میان دستی صنعت نفت و گاز می‌تواند باعث بهبود ایمنی و قابلیت ردیابی فعالیت‌ها باشد و بدین شکل امکان افزایش ظرفیت بدون به خطر افتادن عملکرد را فراهم سازد. به عنوان مثال می‌توان از راه دور از یک خط لوله یا پایانه حمل و نقل در زمان واقعی برای نظارت بر وضعیت عرضه و همچنین شناسایی هر گونه نشتی در خطوط لوله استفاده کرد تا از حوادث احتمالی جلوگیری شود. با توجه به اینکه هر یک از اجزای مورد استفاده برای انتقال نفت و گاز (مانند شیرها، لوله‌ها،…) اکنون می‌توانند هوشمند شوند، بخش میانی پتانسیل بالایی برای افزایش عملکرد و بهره‌وری دارد.
در حال حاضر اتصال بخش‌های زیرساختی از طریق بکارگیری فناوری بلاک چین و به اشتراک گذاری داده‌ها باعث افزایش شفافیت و قابلیت ردیابی خواهد شد. ابزارهای هوش مصنوعی همچنین می توانند به شناسایی نشت‌ها، بهینه‌سازی عرضه و همچنین شبیه سازی محصولات و زیرساخت‌ها برای ارزیابی هرگونه مشکل احتمالی کمک کنند. با جلوگیری از پیش آمدن چنین حوادث و زیان‌هایی، شرکت‌ها می‌توانند نه تنها بهبود در عملکرد، بلکه کاهش آلایندگی زیست محیطی را نیز داشته باشند.
تحول دیجیتال و صنعت پتروشیمی
دیجیتالی شدن در صنعت پتروشیمی و پالایشگاه‌ها نیز تحولات بسیاری را در پی خواهد داشت. تحولاتی که نیاز به توجه ویژه دارند. موارد زیر خلاصه‌ای از از قدرت این فناوری در تغییر صنعت پتروشیمی است:
- سیگنال‌ها و داده‌ها بلادرنگ با کمک حسگرهای پیشرفته گرفته شده و بلافاصله در پایگاه داده به روز می شوند.
- داده‌های جمع‌آوری‌شده با استفاده از فناوری پیشرفته تجزیه و تحلیل با دقت بالا مبادله و پردازش می‌شوند.
- با استفاده از الگوریتم‌های سفارشی و اتوماسیون، تصمیم‌گیری آگاهانه و برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری انجام می‌شود. تجزیه و تحلیل انجام شده بر این اساس که مبتنی بر مدل‌های پیش‌بینی است، دید بهتری را برای تعیین بهترین مسیر اقدام ارائه می دهد.
- نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها و پیش‌بینی‌ها امکان انجام اقدامات بهتر از طریق یک فرآیند گردش کار منظم را هدایت میکنند.
اما به صورت خاص استفاده از فناوری دوقلوهای دیجیتال برای بخش‌های پالایشگاهی و پتروشیمی نقش مهمی را ایفا می‌کند. به عنوان مثال فناوری مبتنی بر واقعیت افزوده امکان نظارت لحظه‌ای و در زمان واقعی دارایی‌های فیزیکی را فراهم می‌آورد. همچنین استفاده از فناوری دوقلوی دیجیتال مبتنی بر یادگیری ماشینی بهبود قابلیت اطمینان و نظارت بر واحد پتروشیمی را ایجاد می‌کند. دوقلوهای دیجیتال مبتنی بر مدل هیبریدی نیز، برنامه‌ریزی سریع‌تر و عیب یابی را تسهیل میکنند.
تحول دیجیتال، روندی غیر قابل مهار در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
صنایع نفت و گاز و پتروشیمی جهان به طور فزاینده‌ای در حال حرکت به سمت استفاده از فناوری‌ها و ابزارهای دیجیتال هستند. استفاده از اینترنت اشیا، نرم‌افزارهای پیشرفته تجزیه و تحلیل داده‌ها و فناوری دوقلوی دیجیتال در این صنعت با بهینه کردن عملیات فرایند، کاهش زمان خرابی و جلوگیری از پیشامدهای مخرب، تاثیر بالایی در افزایش عملکرد واحدها و کاهش انتشار گازهای آلاینده داشته است. در حقیقت امروزه فناوری دیجیتال ابزار موفقیت شرکت‌های فعال در این حوزه است و به منظور داشتن سهم بالاتر در این بازار حرکت در جهت روند غیر قابل مهار دیجیتالی شدن ضروری است. پس اگر شما به عنوان خواننده این مقاله، دغدغه توسعه این صنعت در ایران، به عنوان گرداننده اصلی اقتصاد کشور را دارید، لازم است هم اکنون دست به کار شوید. زیرا این قافله منتظر هیچ کس نمی‌ماند!
مراجع:
