تعمیر و نگهداری ناوگان نقش مهمی در کارآمدی لجستیک و حمل و نقل دارد. ناوگانی که وسايل نقلیه آن فرایند نگهداری برنامه‌ریزی شده و منظمی ندارند، با ریسک از کار افتادن‌های پر هزینه، کاهش راندمان و حتی تصادف‌های پیش‌بینی نشده روبرو هستند. در حقیقت تعمیر و نگهداری به عنوان محور اصلی فعالیت‌های ناوگان بر جلب اعتماد بیشتر مشتریان و بهره‌وری کل تاثیر می‌گذارد. اما روش‌های تعمیر و نگهداری ناوگان تاکنون بسیار تغییر یافته است. در روش سنتی این فعالیت فقط در زمانی که وسیله نقلیه با مشکل روبرو می‌شود، انجام می‌گیرد. اما امروزه با پیشرفت فناوری، مدیران ناوگان با استفاده از برنامه‌های تعمیر و نگهداری پیشگیرانه و تجزیه و تحلیل‌های مناسب روند نگهداری وسایل نقلیه توانسته‌اند علاوه بر حداقل کردن خرابی‌ها، عمر وسایل نقلیه را نیز افزایش دهند. در این مطلب بعد از تشریح خلاصه چالش‌های تعمیر و نگهداری سنتی ناوگان، مزایا و چالش‌های استفاده از فناوری‌های پیشرفته در این حوزه را بررسی می‌کنیم.
چالش‌های تعمیر و نگهداری سنتی ناوگان
تعمیر و نگهداری وسایل نقلیه ناوگان شامل کلیه وظایف و فرایندهای مربوط به نگهداری آن‌ها در بهترین حالت فعالیت است. هدف از انجام این کار اطمینان از سطح ایمنی بالا و کارآمدی خودروهای مورد استفاده در حمل و نقل کالا است تا به این شکل زمان خرابی‌های کاهش یافته و عمر مفید به حداکثر برسد.
روش‌های سنتی تعمیر و نگهداری ناوگان بر پایه انجام تعمیرات تنها در زمان خرابی است. این رویکرد به دلیل احتمال ریسک اتفاق افتادن خرابی‌های غیر منتظره، باعث هزینه‌های تعمیر بالاتر و در دسترس نبودن وسیله نقلیه برای مدت زمانی طولانی‌تر می‌شود. علاوه بر این مدیریت برنامه‌های تعمیر و نگهداری و نظارت بر سلامت خودرو به شکل دستی انجام می‌گیرد که زمان‌بر و همراه با خطاهای انسانی متعدد است. نکته مهم‌تر اینکه در این روش تعمیر و نگهداری، مدیر ناوگان به اطلاعات بروز شده عملکرد وسیله نقلیه دسترسی ندارد. بنابراین نمی‌تواند منابع و بودجه در اختیار خود را به درستی هزینه کند و به‌دلیل شیوه‌های ناکارآمد نگهداری، بهره‌وری کل ناوگان کاهش خواهد یافت.
این در حالی است که با برنامه‌ریزی درست و استفاده از فناوری‌های پیشرفته تعمیر و نگهداری می‌توان تاخیر در تحویل کالا را به حداقل رساند و عمر وسیله نقلیه را افزایش داد. موضوعی که در نهایت با تاثیر مستقیم بر افزایش ایمنی وسیله و کاهش هزینه‌های تعمیرات، سودآوری ناوگان را افزایش می‌دهد.
فناوری‌های پیشرفته مورد استفاده در تعمیر و نگهداری ناوگان
برای پیاده‌سازی یک برنامه موثر در تعمیر و نگهداری ناوگان، امروزه فناوری‌های پیشرفته بسیاری جایگزین روش سنتی شده‌اند. در این بخش سه مورد از مهم‌ترین آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
فناوری تلماتیک
فناوری تلماتیک با قابلیت خود در ارائه اطلاعات لحظه‌ای در مورد عملکرد وسیله نقلیه، موقعیت مکانی و سطح سلامت و ایمنی آن، برنامه‌های تعمیر و نگهداری ناوگان را متحول کرده است. این فناوری داده‌های مورد نیاز مدیر ناوگان را از طریق ابزارهایی مانند GPS، سنسورها و سیستم‌های تشخیص عیب داخلی به یک پلتفرم مرکزی منتقل می‌کند. بنابراین مدیران می‌توانند فعالیت وسیله نقلیه را از راه دور کنترل کنند. ضمن اینکه امکان ردیابی و نظارت بر مصرف سوخت در دوره‌های زمانی مشخص نیز وجود دارد. سیستم هشدار تعریف شده با این فناوری، هر نوع تعمیر و نگهداری احتمالی مورد نیاز وسیله نقلیه را پیش از سر رسید انجام آن به مدیر ناوگان اعلام می‌کند. هر یک از این موارد نقش مهمی در شناسایی مشکلات قابل وقوع در آینده و برنامه‌ریزی برای پیشگیری از آن دارند.
تعمیر و نگهداری پیشگیرانه
تعمیر و نگهداری پیشگیرانه رویکردی بر پایه تجزیه و تحلیل داده‌ها و الگوریتم‌های یادگیری ماشینی است. از این روش برای پیش‌بینی زمان احتمالی نیاز به فعالیت تعمیرات وسیله نقلیه استفاده می‌شود. هدف از این فعالیت جلوگیری از خرابی خودرو و افزایش عمر آن از طریق شناسایی مشکلات احتمالی قبل از وخیم شدن آن است. در این میان فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی نقش مهمی در برنامه‌ریزی‌های پیشگیرانه تعمیر و نگهداری ناوگان دارند. الگوریتم‌های هوش مصنوعی از طریق تحلیل اطلاعات دریافتی از سیستم‌های تلماتیک و سوابق نگهداری وسیله نقلیه می‌توانند الگوهای خرابی را پیش از وقوع آن پیش‌بینی کنند. فعالیتی که به آسانی توسط انسان قابل انجام نیست. این موضوع امکان پیش‌بینی دقیق زمان تعمیر و نگهداری و برنامه‌ریزی بهتر برای انجام آن‌را فراهم می‌کند.
سیستم‌های تعمیر و نگهداری رباتیک
در سیستم‌های پیشرفته، ربات‌ها قادرند فعالیت‌های معمولی در تعمیر و نگهداری مانند تعویض روغن و لاستیک را به‌صورت خودکار انجام دهند. این ربات‌ها با استفاده از حسگرها و فناوری هوش مصنوعی مشکل را با دقت بالا شناسایی و رفع می‌کنند. تاثیر فناوری رباتیک بر افزایش سرعت و دقت ارائه خدمات ناوگان بسیار تاثیر دارد. قابلیت انجام فعالیت‌ها به شکل شبانه‌روزی، زمان خرابی وسیله نقلیه را کاهش می‌دهد. از طرفی آن‌ها قادرند وظایف معمولی تکنسین‌های تعمیر و نگهداری را با دقت بالاتری انجام دهند. در نتیجه با کاهش احتمال خطاهای انسانی، کیفیت تعمیرات را به حداکثر می‌رسانند.
استفاده از وسایل نقلیه دوستدار محیط زیست در ناوگان
در حال حاضر روند استفاده از وسایل نقلیه با سوخت‌های جایگزین مانند الکتریسیته در ناوگان‌های سراسر جهان رو به افزایش است. این روند نیاز به سازگاری برنامه‌های تعمیر و نگهداری کنونی با نیازهای این وسایل نقلیه جدید دارد. به عنوان مثال در خودروهای الکتریکی، بروزرسانی نرم‌افزارها و سیستم‌های مدیریت باتری، آموزش تخصصی تکنسین‌ها و استفاده از ابزارهای تشخیصی و عیب‌یابی خاص خودرو بسیار اهمیت دارند. هر یک از این موارد نیاز به برنامه‌های تعمیر و نگهداری ویژه برای بهینه‌سازی بهتر عملکرد وسیله نقلیه و به‌خصوص افزایش عمر باتری دارند.
چالش‌های استفاده از فناوری‌های پیشرفته تعمیر و نگهداری ناوگان
هر چند استفاده از فناوری‌های پیشرفته مزایای زیادی برای ناوگان دارد، با این حال لازم است که مدیران برنامه لازم برای مقابله با چالش‌های آن‌ها را نیز داشته باشند. این چالش‌ها به شرح زیر هستند:
موانع فنی و محدودیت‌های مالی پذیرش فناوری جدید
بسیاری از فناوری‌های پیشرفته نیاز به دانش و مهارت تخصصی ویزه برای پیاده‌سازی و اجرا هستند. از طرفی به‌دلیل پیچیدگی کاربرد، مدیران باید سرمایه‌گذاری لازم برای آموزش پرسنل تعمیر و نگهداری برای استفاده موثر از آن‌ها را در سازمان فراهم کنند.
علاوه بر موانع فنی، پیاده‌سازی سیستم‌های مبتنی بر فناوری‌های جدید نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بالاتری نسبت به سیستم‌های موجود دارد. زیرا نیاز به ایجاد زیر ساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است. این سرمایه گذاری‌ها برای شرکت‌های کوچک یا دارای بودجه محدود چالش‌برانگیز است.
مقاومت در برابر تغییر در سازمان‌ها
یکی از اصلی‌ترین موانع در تطابق سازمان با فناوری‌های جدید، مقاومت کارکنان در مواجهه با تغییرات جدید است. این موضوع به‌خصوص در زمانی که فناوری تهدیدی برای تخصص یا امنیت شغلی پرسنل باشد، بسیار چالش‌برانگیز است. برای غلبه بر این مانع، مدیران می‌توانند علاوه بر تشریح کامل مزایای فناوری جدید، کارکنان را در فرایند برنامه‌ریزی و اجرای آن در ناوگان مشارکت دهند. ایجاد فرهنگ نوآوری در سازمان نیز به تطابق بهتر با این تغییرات کمک می‌کند.
آینده‌ای که چشم‌پوشی از آن غیر ممکن است
آینده تعمیر و نگهداری ناوگان با پیشرفت سریع فناوری‌ها نحوه مدیریت و نگهداری ناوگان را تغییر می دهد. در حال حاضر بسیاری از این فناوری‌ها در وسایل نقلیه شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ جهان و ایران در حال پیاده‌سازی و اجرا هستند. هر چند استفاده از آن‌ها با چالش‌های فنی و پذیرش از طرف کارکنان همراه است، با این حال مدیران باید توجه کنند که بروزرسانی سیستم‌ها و فرایندهای ناوگان مطابق پیشرفت فناوری ضروری است. بنابراین توجه به تصمیم‌گیری مناسب برای پیاده‌سازی آن‌ها در سازمان به شکل تدریجی با همراهی شرکت‌های تخصصی خدمات‌دهنده در این خصوص و برنامه‌ریزی برای به حداقل رساندن چالش‌ها یکی از وظایف اصلی مدیران ناوگان به حساب می‌آید.
مرجع:
