اینترنت اشیا (IOT) در بسیاری از صنایع تبدیل به یک کلمه کلیدی شده است و صنعت حمل و نقل ناوگان نیز از این قاعده مستثنی نیست. این فناوری علی‌رغم کاربرد بسیار آن، در ناوگان‌های حمل و نقل کمتر شناخته شده است و بسیاری از مدیران با استفاده عملی آن آشنا نیستند. بنابراین در این مطلب قصد داریم ضمن بررسی مزیت‌های این فناوری، گام‌های عملی برای بهینه‌سازی ناوگان بر این اساس را فراگیریم.
اینترنت اشیا در مدیریت ناوگان چیست؟
اینترنت اشیا (Internet Of Things | IOT) مفهومی برای توصیف شبکه‌ای از دستگاه‌های فیزیکی متصل به هم از طریق اینترنت است که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا داده‌ها را بین دستگاه‌ها جمع‌آوری و تبادل کنند. در مدیریت ناوگان، اینترنت اشیا مجموعه‌ای از ردیاب‌های GPS، واحدهای تلماتیک، سنسورها، دستگاه‌های تلفن همراه و نرم‌افزارهای مدیریت ناوگان مبتنی بر رایانش ابری هستند که به نظارت و مدیریت کارآمدتر عملیات ناوگان کمک می کنند.
منظور از وسایل نقلیه متصل چیست؟
اصطلاح «وسایل نقلیه متصل» در بحث اینترنت اشیا بسیار استفاده می‌شود. در وسایل نقلیه متصل، یک تلفن همراه از طریق فناوری خاص و ابزار اینترنت، داده‌های جمع‌آوری شده از داخل خودرو را با سایر دستگاه‌های داخل و خارج از وسیله نقلیه به اشتراک می‌گذارد. این عملیات نیازمند ابزارهای مختلف دیگری مانند قطعات الکترونیکی خاص، آنتن و دستگاه‌های متصل به گوشی هوشمند است. شاید از نظر عموم مردم وسایل نقلیه متصل تنها خودروهای لوکسی هستند که راننده در یک نمایشگر پیشرفته داده‌ها را مشاهده می‌کند. اما در واقع هر نوع خوردو مانند کامیون‌ها، تراکتورها تا حتی بیل‌های مکانیکی می‌توانند جزیی از این تجهیزات متصل باشند.
اجزای کلیدی یک سیستم مدیریت ناوگان مبتی بر اینترنت اشیا
بسیاری از دستگاه‌هایی که در ناوگان‌های حمل و نقل استفاده می‌شود، زیربنای پیاده‌سازی اینترنت اشیا هستند. این اجزای کلیدی عبارتند از:
- دستگاه‌های تلماتیک که داده‌های مربوط به کارکرد خودرو، موقعیت مکانی و رفتار راننده را جمع‌آوری می کنند.
- ردیاب‌های GPS که موقعیت مکانی وسیله نقلیه را در زمان واقعی مشخص می‌کنند.
- Dashcam ها یا دوربین‌های متصل به وسایل نقلیه که برای ثبت وضعیت رانندگی، حوادث و ارائه اطلاعات در مورد نحوه رفتار و ایمنی خودرو استفاده می‌شوند.
- دستگاه‌های تلفن هوشمند و اپلیکیشن‌های مربوط که به رانندگان و مدیران اجازه می‌دهد در طول مسیر با یکدیگر در ارتباط باشند و داده‌های لحظه‌ای را تبادل کنند.
کاربرد اینترنت اشیا در مدیریت ناوگان
ناوگان‌های حمل و نقل در شش شکل مختلف زیر می‌توانند از اینترنت اشیا در فرایندهای خود استفاده کنند:
تعمیر و نگهداری پیشگیرانه
سنسورهای متصل به سیستم اینترنت اشیا بعد از جمع‌آوری اطلاعات از یک مرکز خاص، فرمان مربوط در پاسخ به آن ورودی حساس به محرک را به مدیریت ارسال می‌کنند. در مدیریت ناوگان این سنسورها داده های مربوط به سلامت موتور، میزان فشار تایر، سایش ترمز و سایر موارد مشابه را ارزیابی و نظارت می‌کنند. بنابراین به این شکل می‌توان قبل از تشدید مشکل در اجزای وسیله نقلیه هزینه‌های تعمیر و نگهداری خودرو را به حداقل رساند.
ردیابی لحظه‌ای وسیله نقلیه
ردیاب‌های GPS در سیستم اینترنت اشیا با نظارت بر مسیر حرکت و بهینه‌سازی آن زمان تحویل کالا را بهینه می‌کنند. این موضوع باعث بهبود کارآیی عملیات، تحویل به موقع و کاهش هزینه‌های سوخت می‌شود.
نظارت بر رفتار راننده
با استفاده از اینترنت اشیا و ابزارهای مربوط به آن مدیران ناوگان قادرند با نظارت بر رفتار راننده و اندازه‌گیری شاخص‌هایی مانند سرعت بالا، ترمز شدید و شتاب‌های ناگهانی، ایمنی آن‌ها را افزایش داده و تصادفات را به حداقل برسانند.
مدیریت سوخت
بررسی روند مصرف سوخت، شناسایی مشکلاتی مانند افت ناگهانی سطح سوخت باک وسیله نقلیه که نشان از سرقت سوخت یا ناکارآمدی سیستم احتراق دارد یا افزایش بیش از اندازه مصرف سوخت همگی از طریق سیستم‌های اینترنت اشیا قابل پیگری است.
نظارت بر پارامترهای حساس
با استفاده از سیستم‌های اینترنت اشیا می‌توان شرایط محیطی در محموله‌های حساس به دما مانند کامیون‌های یخچال‌دار را اندازه‌گیری و نظارت کرد.
ژئوفنسینگ
در ژئوفنسینگ برای جلوگیری از استفاده غیر مجاز وسایل نقلیه و افزایش کنترل عملیات، مرزهای مجازی در اطراف مناطق مشخص تعریف می‌شود.
بنابراین همان‌طور که مشخص است، کاربرد اینترنت اشیا در ناوگان‌های حمل و نقل به حدی زیاد است که تنها بهانه عدم استفاده از آن محدودیت زیر ساخت و سرمایه‌گذاری می‌تواند باشد.
فواید استفاده از اینترنت اشیا در مدیریت ناوگان
با توجه به موارد اشاره شده چهار مزیت اصلی که اینترنت اشیا را به دارایی ارزشمند برای مدیران ناوگان تبدیل می‌کند، به شرح زیر است:
۱.ردیابی و نظارت ناوگان در لحظه: دستگاه های تلماتیک و GPS در سیستم اینترنت اشیا موقعیت مکانی و وضعیت وسایل نقلیه را در زمان واقعی نشان می‌دهند.
۲. تعمیر و نگهداری پیشرفته: سنسورهای مرتبط با اینترنت اشیا از طریق کنترل سلامت خودرو، نیازهای تعمیر و نگهداری وسیله نقلیه را قبل از ایجاد مشکل اساسی پیش‌بینی می کنند.
۳. افزایش ایمنی: استفاده از دش‌کم و مانیتورهای نظارت بر رفتار راننده، به اجرای شیوه‌های رانندگی ایمن کمک می‌کنند.
۴. افزایش بازده عملیات: داده‌های حاصل از دستگاه‌های متصل مسیریابی را ساده‌تر می کنند و با کاهش مصرف سوخت، کارآیی کل عملیات حمل و نقل را افزایش می‌دهند.
نکات کاربردی پیاده‌سازی صحیح اینترنت اشیا در ناوگان
شش نکته زیر مواردی قابل توجه برای مدیران ناوگانی است که سیستم‌های اینترنت اشیا را در ناوگان تحت سرپرستی خود به‌کار می‌برند:
۱.تهیه فهرست دستگاه‌های مرتبط و تعیین اهداف مشخص
فهرستی از دستگاه‌های مرتبط با اینترنت اشیا که در حال حاضر استفاده می‌شوند، تهیه کنید. سپس داده‌هایی که هر دستگاه جمع‌آوری می‌کند و نحوه استفاده از آن‌را شناسایی کنید. همچنین لازم است برای استفاده موثر از این فناوری، اهداف خود برای پیاده سازی مطلوب آن در ناوگان (مانند افزایش ایمنی، کاهش هزینه، افزایش بهره‌وری) را به شکل شفاف تعریف کنید. اطمینان از همسویی فعالیت ها با این اهداف در کاهش چالش‌ها و مشکلات بعدی بسیار موثر است.
۲. یکپارچه‌سازی منابع اطلاعات
با استفاده از نرم‌افزار مدیریت ناوگان موجود، داده‌ها را از دستگاه‌های مختلف به یک پلتفرم واحد وارد کنید. سپس از این موضوع اطمینان حاصل کنید که نرم‌افزارهای موجود از تمام داده‌های موجود به‌درستی استفاده می‌کنند و دیدی جامع از عملیات ناوگان در اختیارتان قرار می‌دهند.
۳. تجزیه و تحلیل مرتب داده‌ها
در دوره‌های زمانی معین، داده‌های جمع‌آوری شده از سیستم اینترنت اشیا را تجزیه و تحلیل کنید. به این شکل شناسایی الگوها و روندهای موثر در تصمیم‌گیری نهایی مشخص می‌شوند. استفاده از داده‌های دریافتی در مواردی مانند برنامه‌ریزی تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه، بهینه سازی مسیر و بهبود عملکرد رانندگان از گام‌های اساسی در پساده‌سازی صحیح سیستم اینترنت اشیا در ناوگان است.
۴. آموزش پرسنل
به رانندگان و افراد مرتبط با دستگاه‌های اینترنت اشیا، نحوه استفاده موثر از فناوری و تفسیر داده‌های دریافتی را آموزش دهید.
۵.آگاهی از روند روز فناوری
به شکل مرتب در جریان پیشرفت‌های فناوری اینترنت اشیا و تلماتیک قرار گیرید. در این روند دستگاه‌ها و نرم‌افزارهای جدید موثر در افزایش کارآیی و ایمنی ناوگان خود را ارزیابی کنید.
۶. تعامل با شرکت‌های خدمات دهنده
همکاری نزدیک با شرکت‌های خدمات دهنده و دریافت مشاوره آن‌ها کمک می کند تا از تمام قابلیت‌های دستگاه‌های اینترنت اشیا استفاده کنید. پیاده‌سازی نظرات آن‌ها در به‌حداکثر رساندن استفاده از مزیت های این سیستم بسیار موثر است.
مشکلات استفاده از سیستم اینترنت اشیا در ناوگان
اینترنت اشیا در کنار مزایای غیر قابل انکار خود، مشکلات و چالش‌هایی را نیز در هنگام استفاده دارد. این مشکلات بیشتر در حوزه امنیت داده‌ها به دلیل اتصال سیستم به اینترنت است. اما این موضوع نکته‌ای نیست که قابل حل نباشد. زیرا شرکت‌های خدمات دهنده اقدامات لازم برای رفع آن‌ها را نیز به شما ارائه می‌دهند. این مشکلات عبارتند از:
۱.حفظ حریم خصوصی داده‌ها
- چالش: دسترسی غیر مجاز به داده‌های حساس مانند موقعیت مکانی، رفتار رانندگان و سلامت خودرو
- راه‌حل: اجرای پروتکل رمزگذاری قوی برای انتقال و ذخیره‌سازی داده‌ها
۲. امنیت شبکه
- چالش: آسیب‌پذیر بودن شبکه از لحاظ دسترسی هکرها به آن
- راه‌حل: استفاده از شبکه‌های خصوصی امن برای ارتباط دستگاه‌ها. همچنین استفاده از فایروال‌ها و نظارت‌های دوره‌ای امنیتی
۳. امنیت دستگاه
- چالش: دستکاری فیزیکی و دیجیتالی دستگاه‌های اینترنت اشیا
- راه‌حل: بروزرسانی سیستم های عامل و نصب دستگاه‌های امنیتی مناسب
۴. کنترل دسترسی
- چالش: دسترسی غیر مجاز به سیستم های مدیریت اینترنت اشیا
- راه حل: استفاده از سیستم‌های اجراز هویت چند عاملی
۵. رعایت مقررات
- چالش: عدم رعایت الزامات نظارتی در مورد امنیت داده‌ها و حریم خصوصی
- راه حل: مطالعه کامل استانداردها و مقررات عمومی و قانونی استفاده از سیستم‌های اینترنت اشیا
آینده ناوگان‌های حمل و نقل در دستان اینترنت اشیا
اینترنت اشیا با اتصال دستگاه‌ها و وسایل نقلیه به‌صورت شبکه‌ای، انقلابی در مدیریت ناوگان ایجاد کرده است. این فناوری و سیستم‌های مرتبط با آن با ارائه داده‌های دقیق لحظه‌ای، بهینه‌سازی مسیر و کاهش مصرف سوخت در نهایت باعث افزایش بهره‌وری می‌شود. هر چند کاربرد آن با چالش‌هایی مانند امنیت داده‌ها و حفظ حریم خصوصی سازمان همراه است، با این وجود همگی آن‌ها با راهکارهای درست قابل جلوگیری است. در حقیقت مزایای متعدد آن و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در جهان در حوزه اینترنت اشیا، این فناوری و سیستم‌های مرتبط را به یک ضرورت برای همه ناوگان‌های امروزی تبدیل کرده است.
مرجع:
