انقلاب دیجیتال به شکل چشم‌گیری در جهان رو به گسترش است؛ رایانش ابری به طور گسترده‌ای انعطاف پذیری عملیاتی را افزایش داده و هوش مصنوعی در حال ایجاد ماشین‌ها و ابزار هوشمندتراست. به عبارتی واقعیت‌های مجازی، با دنیای آنالوگ ما در حال ترکیب شدن است و نوآوری دیجیتال هر چیزی را که لمس می‌کند تغییر می‌دهد.
اما حتی زمانی که جهان ما به این شکل در حال تغییر است، فناوری فقط به عنوان یک ابزار خود را برجسته می‌کند. در واقعیت پرسنل و کارکنان نیروی محرکه تحول دیجیتال هستند و هر کسب و کاری برای متحول شدن و ایجاد یک ذهنیت چابک، باید به دنبال ایجاد فرهنگی باشد که منطبق با این تغییرات حرکت کند. اما این فرهنگ چیست و چگونه می‌توان آن‌را در سازمان ایجاد کرد؟
فرهنگ دیجیتال چیست؟
فرهنگ شرکتی نتیجه نحوه فعالیت و عملکرد یک کسب وکار و شامل مواردی چون: تجارب جمعی کارکنان؛ اینکه به چه چیزی اعتقاد دارند و برای چه چیزی ارزش قائل هستند، رهبری، هدف، و تمرکز به این موضوع که چگونه فعالیت آنها می‌تواند باعث تحقق چشم انداز سازمانی شود، است. اما با پیشرفت فناوری‌ها موضوع جدیدی به نام فرهنگ دیجیتال تعریف شده است که توجه به آن در تطابق بهتر و افزایش کارآیی فناوری و ابزارهای دیجیتال سازمان، بسیار اهمیت دارد. طبق تعریف، فرهنگ دیجیتال مجموعه‌ای از هفت ویژگی کلیدی مختلف است:
- نوآوری: ترویج رفتارهایی که از ریسک پذیری، تفکر خارج از چارچوب سنتی و جستجوی ایده‌های جدید حمایت می‌کنند.
- تصمیم‌گیری مبتنی بر داده: استفاده از داده‌ها و تجزیه و تحلیل مبتنی بر آن برای اتخاذ تصمیمات تجاری بهتر.
- همکاری: ایجاد تیم‌های درون سازمانی برای بهینه سازی و ارتقای مهارت های پرسنل شرکت.
- فرهنگ باز: میزان مشارکت با شبکه های خارج سازمانی مانند فروشندگان شخص ثالث، استارت آپ‌ها یا مشتریان
- ذهنیت اولویت داشتن فناوری و ابزار دیجیتالی: طرز فکری که در آن راه‌حل‌های دیجیتالی را جزو فعالیت‌های اولویت‌دار سازمان به حساب می‌آورد.
- چابکی و انعطاف: سرعت و پویایی در تصمیم‌گیری و توانایی سازمان برای انطباق با تقاضاها و فناوری‌های در حال تغییر.
- مشتری مداری: استفاده از راه‌حل‌های دیجیتال برای گسترش پایگاه مشتری، ایجاد تغییر در تجربه مشتریان و تولید مشترک محصولات جدید.
بر این اساس، کسب و کارها نیاز دارندکه در سطوح مختلف این ویژگی‌ها را در خود تقویت کنند. اما به طور معمول چالش‌هایی در این مسیر وجود دارد که حرکت را ممکن است دشوار کند.
چالش‌های تطابق با فرهنگ دیجیتال در سازمان
تجربیات شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف به همراه مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که سه مانع اصلی در تطابق سازمان‌ها با فرهنگ دیجیتال نقش دارد:
1- رهبر سازمان، اهمیت فرهنگ در برنامه‌ریزی برای تحول دیجیتال را نادیده یا دست کم می‌گیرد یا به اشتباه درک می‌کند.
2- فرهنگ موجود و روش‌های کهنه در سازمان آنقدر ریشه دوانده که ایجاد تغییر را دشوار می‌کند.
3- مشتریان و کارمندان دیجیتالی‌تر می‌شوند اما رهبر سازمان فاقد سواد دیجیتالی است و این می‌تواند یک گسست و مانع برای تطابق و توسعه فرهنگ جدید به حساب آید.
4- اکثر فعالیت‌ها در جهت تغییر رفتار سازمانی به این دلیل که پرسنل قدرت مواجهه با چالش جدید را ندارند، به نتیجه نمی‌رسند. ضمن اینکه بدلیل عدم دریافت پاداش برای فراگیری نکات جدید ناشی از ورود فناوری نو، انگیزه ایجاد ساختار و مدل های جدید سازمانی را ندارند.
برای همین منظور لازم است، با در نظر گرفتن این چالش‌ها، در جهت بهبود یا حذف آنها به شکل مناسبی گام برداشت. اما چگونه این کار ممکن است؟
گام‌های اصلی در ایجاد فرهنگ دیجیتال
1- تعیین چشم‌انداز تحول دیجیتال
تجسم مقصد دیجیتال شدن یک کسب و کار اولین قدم در ایجاد فرهنگ دیجیتال است و باید آن‌را به نحوی الهام‌بخش تنظیم کنید و با پرسنل در میان بگذارید. در این مسیر سازمان‌ها از روش‌های مختلفی به آن می‌رسند. اما طبق بررسی‌ها، بیشتر اوقات، دگرگونی دیجیتال ناشی از یک شوک بیرونی و دریافت بازخورد از مشتریان است. شاید واضح‌ترین مثال در این میان پاندمی کرونا بود که به عنوان یک کاتالیزور باعث شد سازمان‌ها در فرآیندهای تجاری خود تجدید نظر کنند.
2- از ریسک استقبال کنید.
اگرچه استارت‌آپ‌های دیجیتالی ممکن است مشتاقانه از ریسک استقبال کنند، اما برای شرکت‌های بزرگ، محاسبات ریسک به این دلیل که آنها چیزهای زیادی برای از دست دادن دارند، پیچیده‌تر است. یک تصمیم اشتباه یا فعالیت نامناسب می‌تواند یک شرکت را در معرض خطری غیر قابل جبران قرار دهد. با این وجود، پذیرش ریسک بالا یک ضرورت دیجیتالی شدن است، اما باید عواقب منفی آن‌را به حداقل رساند. نکته کلیدی در این میان آن است که به شکست‌های تحول دیجیتال به‌عنوان فرصت‌هایی برای یادگیری کارهای بعدی نگاه کنیم.
3- استخدام و آموزش پرسنل برای یادگیری مهارت های دیجیتال
پس از تعیین اهداف و استراتژی مناسب، لازم است به این موضوع توجه شود که آیا مهارت‌های فعلی پرسنل سازمان برای رساندن کسب و کار به مقصد تعیین شده کافی است یا خیر. از طرفی چالش اصلی برای تحول سازمانی دیجیتال غلبه بر مقاومت کارکنان است.
به عبارتی در مواجهه با آینده بسیار متفاوتی که تحول دیجیتالی در سازمان ایجاد خواهد کرد، بسیاری از کارمندان باید مهارت های جدید را از طریق آموزش لازم فرا گیرند یا شاید لازم باشد پرسنل تازه وارد استخدام شوند. یادگیری سریع مهارت‌های نو برای پذیرش نقش‌های جدید، کارمندان را قادر می‌سازد تا با ماموریت‌ها و روش‌های تجاری بروز سازگار شوند. باید توجه داشت که عدم آگاهی دیجیتالی اعتبار و توانایی سازمان در عملکرد مناسب را از بین می برد.
4- تیم‌سازی و توجه به رویکرد مربیگری به جای رهبری
برای پیاده‌سازی تحول دیجیتال و تطابق آن با بخش‌های مختلف، سازمان‌ها باید تیم‌هایی از کارکنانی با تخصص‌های متنوع از کلیه بخش‌ها را ایجاد کنند. به عنوان مثال ترکیب تیم‌های متخصص فناوری با گروه فعال در استراتژی کسب و کار می‌تواند بسیار جالب و موثر باشد. اما باید توجه داشت که تیم‌ها به تنهایی کافی نیستند؛ بلکه نیاز است تا رفتار مدیریت نیز تغییر کند. در اکثر سازمان‌هایی که ساختار مدیریت به صورت سنتی و از بالا به پایین است، تطابق با فرهنگ دیجیتال بسیار دشوار خواهد شد. در تحول دیجیتال به دلیل خودگردان شدن تیم‌ها، آنها به مربیگری بیشتر و کنترل کمتری نیاز دارند. بنابراین نقش رهبری در این قالب و حمایت از پرسنل اهمیت بالایی خواهد داشت.
5- اجرا، ارزیابی و بهبود
پس از راه اندازی یک پروژه تحول دیجیتال، نه تنها انجام وظایف خاص، بلکه دستیابی به نتایج نیز ضروری است. انجام این کار باعث می شود کارمندان بر روی نتیجه نهایی در یک سفر تحول‌آفرین متمرکز شوند. در این مسیر، استفاده از شاخص های کلیدی عملکرد (KPI) یک ابزار ضروری برای مدیریت است. توجه به این شاخص‌ها و بررسی نقاطی که نیاز به بهبود یا تغییر دارند، راه را برای تطابق بهتر و موفقیت‌آمیز با فرهنگ تحول دیجیتال ساده‌تر می‌سازد.
مسیر تحول فرهنگ دیجیتال نیاز به نگاه هوشمندانه دارد
اغلب، مدیران سازمان بر این باورند که می‌توانند به سادگی زیرساخت‌هایی را برای تغییر ایجاد کنند و کارکنان از آن پیروی خواهند کرد. اما در عصر تحول دیجیتال، صرفا داشتن یک استراتژی دیجیتال کافی نیست؛ بلکه پرداختن به چالش‌های فرهنگی و راه‌کارهای مرتبط با آن برای موفقیت بسیار مهم است. اما همان‌طور که اشاره شد، اصولی در این میان باید رعایت شود تا زمینه ایجاد یک فرهنگ تحول دیجیتال بلندمدت در سازمان فراهم گردد. به عبارتی این تحول نیاز به نگاهی هوشمندانه دارد تا ضمن ماندن در عرصه رقابت، بتوان در عصر تکامل دیجیتال پیشرفت کرد.
منابع:
